Şiirin, varoluşu dile getirmenin en yüksek boyutlarından biri olduğu söylenir.
Bu çalışma ise, Ataol Behramoğlu’nun şiir sorunları, şairler, Türk ve dünya şiiri üzerine düşüncelerini sunuyor.
Kendi şiir anlayışını da okurlarıyla paylaşan Behramoğlu’nun kitabında, şairler ve şiir severlerin cevabını aradığı birçok sorunun yanıtı var.
Alternatif bir tarih, çünkü her yazar, klasik bir tarihsel anlatı yerine, bu yıllar içinde yaşadıklarının kendi bireysel dünyalarındaki yansımalarından süzüp aktarıyor.
Dolayısıyla çalışma, herkesin kendi cephesinden Türkiye’yi anlattığı ve doğumlar, ölümler, aşklar, hüzünler, gözyaşları ve kahkahaların çepeçevre sardığı tarihsel bir anlatı.
Ülkenin yaşadığı dönüşümü tarihi gelişmelerden ziyade, bunların birey üzerindeki etkileri bağlamında konu edinmesiyle dikkat çeken kitapta, Oktay Akbal’dan Dağlarca’ya, Peride Celal’den Leylâ Erbil’e, Erdal Öz’den Ferit Edgü’ye birçok ismin değerlendirmeleri bulunuyor.
Yazılarıyla kitaba katılan isimler ise şöyle:
Oktay Akbal, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Erhan Bener, Arif Damar, Hıfzı Topuz, Peride Celal, Semavi Eyice, Nezihe Meriç, Orhan Koloğlu, Demir Özlü, Adnan Özyalçıner, Giovanni Scognamillo, Ahmet Necdet, Leylâ Erbil, Ece Ayhan, Tahsin Yücel, Uğur Kökden, Hilmi Yavuz, Ferit Edgü, Doğan Hızlan, Önay Sözer, Fikret Demirağ, Ataol Behramoğlu, Pınar Kür, İnci Aral, Erdal Öz, Süreyya Berfe, Ahmet İnam, Necati Tosuner, Hulki Aktunç, Selim İleri, Sina Akyol, Hüseyin Peker, Cemil Kavukçu, Tuğrul Tanyol, Feridun Andaç, Yıldırım B. Doğan, Buket Uzuner, Haydar Ergülen, Turgay Fişekçi, Ahmet Soysal, Adnan Özer, Mario Levi, Nalan Barbarosoğlu, İhsan Oktay Anar, Can Kozanoğlu, İbrahim Baştuğ, Özcan Karabulut, Cem Mumcu, Aslı Erdoğan, Hakan Senbir, Derya Erkenci, Levent Yılmaz, Elif Şafak, Şebnem İşigüzel, Ece Temelkuran, Angutyus, Feryal Tilmaç, Berrin Karakaş, Pınar Öğünç, İdil Önemli, Hakan Bıçakçı, Aziz Kedi, Çağlayan Çevik, Saro Dadyan, Çağla Özbek, Feyyaz Yiğit, Anıl Helvacı ve Ebru Demetgül.
Ataol Behramoğlu, Türkiye şiirinin devrimci siması Nâzım Hikmet’in şiirini, tiyatrosunu ve kişiliğini inceliyor.
Kitapta, Nâzım’ın şiirlerinde biçim özelliklerinden şairin modern Türkiye şiiri üzerindeki etkilerine; Nâzım Hikmet’in düşünce dünyasından dünya şiirinin önemli isimleriyle ilişkilerine ve bir tabu olmasından önüne geçilemez bir efsane haline gelişine kadar birçok konu yer alıyor.
Kitapta ayrıca, Nâzım Hikmet üzerine yazılmış şiirler ve yurt dışında kendisi hakkında kaleme alınmış yazılar da yer alıyor.
Behramoğlu böylece, başta şair Pablo Neruda’nın Nâzım Hikmet için yazdığı şiir ile Yunanistanlı şair Yannis Ritsos’un Nâzım Hikmet’i anlattığı yazıyı da barındıran kapsamlı bir çalışmaya imza atmış.
Kitap, Nâzım Hikmet’in kişiliğini anlattığı kadar, yaratıcılığındaki evrensel niteliklerin altını çizmesiyle de ilgi çekiyor.
Ataol Behramoğlu’nun, Aziz Nesin’in 5 Temmuz 1995’teki ölümünden kısa bir süre sonra yazdığı ‘Aziz Nesin’li Anılar’, Türkiye edebiyatının bu büyük ismine dair önemli ayrıntılar barındırıyor.
Behramoğlu, “en çok sevdiğim ve en çok çatıştığım yazar” dediği Aziz Nesin’le, 1984 yılından itibaren başlayan mektuplaşmalarını, okuduğu ilk Nesin kitabını, düşünsel kimliğinin oluşumuna Nesin’in ne gibi katkılarda bulunduğunu ve Nesin’in ölümüne kadar süren ilişkilerini, kendisine gönderilen mektuplardan alıntılarla da harmanlayarak sunuyor.
Behramoğlu’nun anıları, Aziz Nesin’e dair ilginç bazı biyografik ayrıntıları da okurlara sunmasıyla ilgi çekiyor.
Dünyanın sonunu hırs getirecek dense yeridir.
‘Martı’, yaşama hırsının heba ettiği, olağanüstü resmedilmiş karakterler sunuyor.
Ününü kaybetmiş yıldız Irina Arkadina, oyun yazarı Konstantin Treplev ve yeteneksiz yazar Trigorin’in bir ortak yönü sanatsa, diğeri de daha iyi bir yerde olmaları gerektiğine dair boş düşünceleridir.
Ve bu durum, üç karakteri de hızla trajik bir bicimde dönüştürür.
Aynı şekilde, onların etrafında olan kişileri de.
Anton Çehov’un, Çarlığın hızla çöktüğü 19. yüzyılın sonlarındaki Rusya’da geçen oyunu, bir çiftlikte bir araya gelmiş karakterlerinin yaşadıkları hezeyanları hikâye ediyor.
Çehov’un olağanüstü gözlemleriyle güç kazanan oyun, ellerinden bir şeylerin hızla kayıp gidişinin acısını çeken bireyin trajik ruh halini tasvir ediyor.
Ataol Behramoğlu’nun değişik zamanlardaki yazılarını bir araya getiren ‘Rus Edebiyatının Öğrettiği’, Rus edebiyatının değerli kaynaklarına eğilmesinin yanında, bu edebiyatın Türkiye de dâhil, dünya edebiyatına getirdiği katkılara odaklanıyor.
Çalışma, Behramoğlu’nun daha önce yayınlanan ‘Rus Edebiyatı Yazıları’ ve ‘Rus Edebiyatında Puşkin Gerçekçiliği’ isimli kitaplarıyla birlikte, kendisinin bu alana yaptığı katkının önemli bir halkasını oluşturuyor.
Kitapta, Behramoğlu’nun Rus romanı, şiiri ve tiyatrosu üstüne değerlendirmelerinin yanı sıra, ulusal ve uluslararası akademik toplantılarda sunduğu bildiri metinleri de yer alıyor.
‘Latin Amerika Şiirleri Antolojisi’, şairler ve şiir severlerin, bu özgün coğrafyanın şiirinin günümüzün en önemli temsilcilerini tanımaları için nitelikli bir kaynak.
Derlemede, Meksika, Nikaragua, Porto Riko, Venezuela, Uruguay, Paraguay, Şili, Arjantin, Guatemala, El Salvador, Kosta Rika, Bolivya, Brezilya, Peru, Küba, Ekvador, Kolombiya, Honduras, Panama ve Dominik Cumhuriyeti’nden, yüzlerce şairin eserlerine yer verilmiş.
Kitapta bunun yanı sıra, Ebru Yener Gökşenli’nin, Latin Amerika şiirini modernizm öncesinden 1980’li yıllara ve oradan günümüze değin izlediği kapsamlı bir analizi de bulunuyor.
‘Şiirin Dili Anadil’de, Ataol Behramoğlu’nun Türkiye ve dünya şiiri ve şairleri üstüne kaleme aldığı yazılar yer alıyor. Yunus, Kaygusuz Abdal, Namık Kemal ve Tevfik Fikret’ten günümüzün genç şairlerine kadar, yüzlerce yıllık Türkiye şiirinin birikimi bu kitapta okuyucuyu karşılıyor. Yine Dante ve Hugo’dan, Marti, Eluard, Ritsos ve Neruda’ya, dünya şiirinin önemli isimlerinden seslenen kitap, şiirin evrensel coğrafyasına ve seyrine de odaklanmış oluyor. ‘Ustalardan Günümüze’, ‘Şiirin Dili-Anadil’, ‘Günümüz Şiirinden’ ve ‘Dünya Şiirinden’ başlıklı bölümlerden oluşan kitap, şiirin önemli duraklarına uğruyor, ayrıca Türkiye şiirinin dünya şiiriyle kurduğu bağlara da işaret ediyor.
Dipnotski 