Gökhan Atılgan – Dipnotski

Kolektif – Türkiye’nin 1980’li Yılları (2023)

Türkiye’de ‘80’ler, siyasi, iktisadi ve büyük bir toplumsal dönüşümün miladıdır.

Travmaların, yeni bir insan ve toplum tipinin, arayışların olduğu kadar kayboluşların, dahası yeni bir “dünya”nın habercisidir…

24 Ocak Kararları, 12 Eylül Darbesi ve 1982 Anayasası
Mamak, Metris, Diyarbakır cezaevleri
Kenan Evren, Turgut Özal, Bülent Ecevit, Turhan Feyzioğlu, Erdal İnönü, Saim Bülend Ulusu, Mesut Yılmaz, Yıldırım Akbulut, Hüsamettin Cindoruk
Ordu ve siyaset ilişkisi, bankerler, prensler, 1402’likler, toplu davalar, YÖK
Aydınlar Dilekçesi, İnsan Hakları Derneği, 1989 Bahar Eylemleri, Devekuşu Kabare
Feminist hareket, LGBTİ+ hareketi, Kürt hareketi, Aleviler
Müzik, sinema ve edebiyat âleminde gelişmeler ve tartışmalar…

Mete Kaan Kaynar’ın hazırladığı derlemeye İsmet Akça, Mehmet Ö. Alkan, Murat Arslan, Şükrü Aslan, Gökhan Atılgan, Pınar Aydoğan, Ahmet Bayar, Arzu Bayar, Tanıl Bora, Kemal Can, Aziz Çelik, Zişan Ataman Çelik, Elifcan Çoruk, Kadir Dede, Hande Dönmez, Selçuk Duran, Veysel Ergüç, Çimen Günay-Erkol, Kaan Gaytancıoğlu, Çağdaş Görücü, Demet Gülçiçek, Şenol Gündoğdu, Bora Gürdaş, Nurettin Kalkan, Murat Karayalçın, Erdinç Kaygusuz, Mete Kaan Kaynar, Tuğçe Kelleci, Nuray Ertürk-Keskin, Merve Eken-Küçükaksoy, Bayram Koca, Selçuk Koca, Ertuğrul Zengin, Levent Odabaşı, Göze Orhon, Asım Öz, Gencer Özcan, Celal Oral Özdemir, Cansu Parlak, Selman Saç, Ayşem Sezer-Şanlı, Funda Şenol, Tuncay Şur, Alper Torun, Sibel Utar, Anıl Varel, Aybars Yanık, Kerem Yavaşça, Koray R. Yılmaz, Onur Alp Yılmaz, Mehmet Yüce, Besim Can Zırh, Bengü Öztan-Körün katkıda bulunmuş.

Künye: Kolektif – Türkiye’nin 1980’li Yılları, derleyen: Mete Kaan Kaynar, İletişim Yayınları, inceleme, 1272 sayfa, 2023

Kolektif – Proletaryanın Büyülü Kutusu (2021)

Türkiye siyasal hayatında çok önemli ve değerli bir yeri olan Türkiye İşçi Partisi, 13 Şubat 1961ʼde 12 işçi-sendikacı tarafından kuruldu.

Bu yıl, Türkiye İşçi Partisiʼnin 60. kuruluş yıldönümü ve bu eşsiz çalışma da, TİP sözcülerinin 1961-1971 döneminde yaptıkları o efsanevi radyo konuşmalarına odaklanıyor.

Türkiye’nin 1960ʼlı yıllarında radyo en önemli iletişim aracıydı.

Televizyon yayınları bu on yılın sonlarına doğru başlayacaktı.

Radyo, 1961 yılına gelinceye dek devletin ve egemen sınıfların ağzıydı.

Fakat mikrofonların başına Türkiye İşçi Partisi sözcüleri geçince, devlet radyosu bir anda “proletaryanın büyülü kutusu” haline geldi.

Türkiye İşçi Partisi sözcüleri, devlet radyosunda yaptıkları konuşmalarla yepyeni bir siyaset dili ve etkileyici bir siyasal seslenme biçimi oluşturdular.

İşte bu özenli çalışma, TİP sözcülerinin altı seçim için yaptıkları efsanevi radyo konuşmalarının metinlerini içermekle kalmıyor, Mehmet Ali Aybar’dan Yaşar Kemal’e, Kemal Türkler’den Can Yücel’e, Rıza Kuas’tan Hamdoş’a, Tarık Ziya Ekinci’den Çetin Altan’a TİP’in çok etkili hatiplerinin radyoda yaptığı konuşmaların ses kayıtlarını da içinde barındırıyor.

Bu tarihî konuşmalar, karekodlar aracılığıyla da dinlenebiliyor.

Yedi bölümden oluşan ‘Proletaryanın Büyülü Kutusu’nun “Nağmeler” başlığını taşıyan ilk bölümünde, Erdem Buriʼnin yazıp Tülay Germanʼın seslendirdiği ve TİPʼin seçim şarkısı olarak da kullanılan “Yarının Şarkısı” ile Can Yücel tarafından yazılıp Barış Özgenç tarafından bu kitap için özel olarak seslendirilen “TİP Türküsü” adlı şiir yer alıyor.

İkinci bölümde Gökhan Atılganʼın bu konuşmaları ele alan makalesi bulunuyor.

“Sesler” başlığını taşıyan üçüncü bölümde, TİPʼin sözcülerinin radyodaki seçim konuşmalarının metinleri yer alıyor.

Behice Boranʼın 1968ʼdeki radyo konuşması da ilk kez bu kitapla okuyucuya ulaşıyor.

“Sözler” başlığını taşıyan Dördüncü Bölümde TİPʼin 1963, 1965, 1966, 1968 ve 1969 seçim bildirileri yer alıyor.

TİP adına radyo konuşması yapan 43 kişinin portrelerinin yer aldığı beşinci bölüm, “Yüzler” başlığını taşıyor.

Kitabın ekler bölümünde ise, TİPʼin 1961-1969 dönemindeki radyo konuşmalarına ilişkin bazı belgeler bulunuyor.

Künye: Kolektif – Proletaryanın Büyülü Kutusu: Türkiye İşçi Partisi Radyoda, hazırlayan: Attila Aşut ve Gökhan Atılgan, Yordam Kitap, siyaset, 544 sayfa, 2021

Kolektif – Türkiye’nin 1970’li Yılları (2020)

Türkiye’nin bugüne nasıl geldiğini daha iyi kavramak için, ülkenin 70’li yıllarına daha yakından bakmamız gerekir.

1120 sayfalık bu derleme de, Türkiye’nin 1970’li yıllarını, başka bir deyişle Cumhuriyet’in 12 Mart ile başlayıp, 12 Eylül ile biten, iki darbe arasına sıkışmış yıllarını farklı yönleriyle izliyor.

12 Mart dönemi anayasa değişikliklerinden 70’li yıllarda gecekondu direnişlerine, Fatsa deneyiminden Çorum ve Maraş katliamlarına, yetmişli yıllarda Türkiye’de protest müzikten sinemaya ve dönemin Kürt hareketine pek çok konunun ele alındığı kitap, aynı zamanda Demirel, Ecevit, Nihat Erim, Erbakan ve Türkeş gibi dönemin önde gelen aktörlerini de irdeliyor.

Bu yıllara iç politik gelişmelerden spora, uluslararası ilişkilerden sanata, iktisattan müziğe, emek ve kadın hareketlerinden gündelik hayata, görsel sanatlara kadar oldukça geniş bir perspektifle bakan kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: Sevgi Adak, Emel Akal, Pınar Akarçay, İsmet Akça, Mehmet Ö. Alkan, Murat Arslan, Sernaz Arslan, Şükrü Aslan, Gökhan Atılgan, İlker Aytürk, Tanıl Bora, Funda Şenol-Cantek, Yalçın Çakmak, Aziz Çelik, Kadir Dede, Veysel Dinler, Selçuk Duran, Evren Eken, Arda Ercan, Çağdaş Görücü, Veysel Ergüç, Çimen Günay-Erkol, Bora Gürdaş, Kerem Hocaoğlu, Süleyman İlaslan, Mete Kaan Kaynar, Nurettin Kalkan, Nuray Keskin, Bayram Koca, Selçuk Koca, Bilsay Kuruç, Murat Meriç, Levent Odabaşı, Asım Öz, Gencer Özcan, Celal Oral Özdemir, Hüseyin Özel, Güven Gürkan Öztan, Selman Saç, Ayşem Sezer-Şanlı, Burcu Sümer, Tuncay Şur, Anıl Varel, Kerem Yavaşça, Yavuz Yıldırım, Mete Yıldız, Mehmet Yüce ve Yelda Yürekli.

Künye: Kolektif – Türkiye’nin 1970’li Yılları, derleyen: Mete Kaan Kaynar, İletişim Yayınları, siyaset, 1120 sayfa, 2020

Hikmet Kıvılcımlı – Osmanlı Tarihinin Maddesi (2020)

Hikmet Kıvılcımlı’nın, Türkiye sosyalist düşüne tarihinin klasikleşmiş yapıtlarından olan ‘Osmanlı Tarihinin Maddesi’, yeni baskısıyla raflardaki yerini aldı.

Editörlüğünü Gökhan Atılgan’ın yaptığı, Necmi Erdoğan’ın kapsamlı bir sunuş yazısıyla katkıda bulunduğu kitap, Osmanlı tarihini Marksist bir perspektifle inceliyor.

Kıvılcımlı’nın 860 sayfalık bu dev yapıtı, tarihe yaklaşımıyla olduğu kadar, olguları ele alış biçimi ve özgün yöntemiyle de dikkat çekiyor.

Osmanlı tarihinin maddesinin, Osmanlı toprak ekonomisi olduğunu belirten Kıvılcımlı, bu amaçla, toprak üretim temeli üzerinde yükselen sosyal ve politik Osmanlı üstyapısı bulunduğunu belirtiyor.

Söz konusu Osmanlı toprak ekonomi düzenini derinlemesine irdeleyen yazar, Osmanlı tarihinin toprağa dayalı temelini daha iyi kavramak için de, Osmanlı tarihinin sosyal ve politik üstyapısını çok yönlü bir bakışla ele alıyor.

Kitap, yayımlanışının üzerinden yıllar geçmiş olsa da, bu alanda klasik bir yapıt olarak okunmalı.

Künye: Hikmet Kıvılcımlı – Osmanlı Tarihinin Maddesi, Yordam Kitap, tarih, 860 sayfa, 2020

Kolektif – Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat (2015)

Sınıflar arasındaki çelişki ve mücadeleler ekseninde siyasal hayatın dinamiklerini tartışmaya açan, görsel açıdan da oldukça zengin bir kaynak.

Osmanlı’da üretim ilişkilerinden 1908 Meclis-i Mebusan seçimlerine, Cumhuriyet’in korumacı-devletçi sanayisinden 12 Eylül darbesine ve Özallı yıllara, siyasal tarihimiz hakkında bir başucu kitabı.

Künye: Kolektif – Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat, hazırlayan: Gökhan Atılgan, Mustafa Şener, Ateş Uslu, Ebru Deniz Ozan, E. Attila Aytekin ve Cenk Saraçoğlu, Yordam Kitap, siyaset, 960 sayfa, 2015

Gökhan Atılgan – Behice Boran (2009)

Gökhan Atılgan’ın Behice Boran biyografisi, iki sene önce yayımlanmıştı.

Kitabın ikinci baskısı için yeni kaynaklardan yararlanılmış, anlatım bozuklukları giderilmiş, bazı ekler yapılmış ve kitabın sonuna da adlar dizini eklenmiş.

Çalışma, Türkiye’nin önemli Marksist aydınlarından Boran’ın siyasal ve entelektüel portresini çiziyor.

Beş bölümden oluşan kapsamlı kitapta, salt bir eylemci olmayan, toplum bilimlerinde çığır açmış çalışmaları bulunan Boran’ın hayatına ve çalışmalarına dair çok sayıda ayrıntıya ulaşmak mümkün.

Türkiye’nin tarihsel ve toplumsal yapısının çözümlenmesinde sınıf analizini yetkin bir biçimde kullanışıyla öne çıkan Boran’ın, ülkedeki sosyalist düşünceye en büyük katkısı, bilindiği gibi, sosyalist devrim tezi.

Atılgan, Behice Boran’ın siyasal ve entelektüel serüveninin yanı sıra, Türkiye sosyalist hareketinin tarihini de izliyor.

Künye: Gökhan Atılgan – Behice Boran: Öğretim Üyesi, Siyasetçi, Kuramcı, Yordam Kitap, biyografi, 488 sayfa

Kolektif – Behice Boran Kitabı (2018)

Behice Boran, Türkiye’de sosyalizm idealini dillendirmenin bile büyük cesaret sayıldığı bir dönemde, bütün baskı ve dayatmalara karşı durarak sosyalizmin Türkiye’deki yolculuğuna tarihsel katkılarda bulundu.

Bunun yanı sıra Boran’ı, Türkiye yakın siyaset tarihinin önemli bir figürü olduğu gibi, ülkedeki başka pek çok ilke imza atmış öncü bir kadın olarak da biliriz.

İlk kadın sosyolog, ilk sosyalist kadın milletvekili ve ilk kadın siyasi parti başkanı, bu ilklerden yalnızca birkaçı.

İşte bu kitap da, Behice Boran üzerine farklı kişilerin yazıları ile kendisinin seçme metinlerini bir araya getiriyor.

Kitabın yazarları, Behice Boran’ın düşünce dünyasını ve siyasi mücadelesini kapsamlı bir bakışla serimliyor, kendisinin bir sosyalist, bilim insanı, kadın ve siyasetçi olarak portresini ortaya koyuyor.

Kitabın devamında da, Behice Boran’ın felsefesini en iyi veren seçme metinlerine yer verilmiş.

Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: İlhan Tekeli, Hasan Ünal Nalbantoğlu, Gökhan Atılgan, Fatmagül Berktay, Can Açıkgöz, Oya Baydar, Metin Çulhaoğlu, Semih Gümüş ve Nabi Yağcı.

Künye: Kolektif – Behice Boran Kitabı, hazırlayan: Emir Ali Türkmen, Dipnot Yayınları, siyaset, 548 sayfa 2018

Gökhan Atılgan – Yön-Devrim Hareketi (2008)

Gökhan Atılgan elimizdeki kitabında, Doğan Avcıoğlu’nun liderliğinde, Osmanlı-Türk geleneksel aydın hareketleri içinde önemli etkisi olan siyasal akımlardan Yön-Devrim hareketini değerlendiriyor.

Sosyalist vurgusuyla diğer hareketlerden ayrılan bu anlayışın nasıl ve hangi koşullarda doğduğu; siyasî fikirleri ile pratikleri arasında nasıl bir ilişki olduğu; siyasî fikirlerini, pratiklerini hangi organlar aracılığıyla örgütlediği ve günümüzün sol, özellikle de “ulusal solcu” anlayışlarını ne yönde etkilediği, Atılgan’ın özenli çalışmasında odaklandığı başlıca konular.

Künye: Gökhan Atılgan – Yön-Devrim Hareketi, Yordam Kitap, siyaset, 368 sayfa

Şefik Hüsnü – Toplumsal Sınıflar, Türkiye Devrimi ve Sosyalizm (2017)

1959’da Manisa’da sürgündeyken hayatını kaybeden Şefik Hüsnü, bilindiği gibi, Türkiye’de Marksist düşüncenin ve sosyalist hareketin kurucu isimlerindendi.

Bu kitapta bir araya getirilen metinler ise, Şefik Hüsnü’nün Aydınlık dergisindeki yazılarından yapılmış bir derleme.

Türkiye’de sosyalist düşüncenin ilk metinleri arasında yer alan bu yazılar, Şefik Hüsnü’nün gözlem ve çözümlemelerini barındırıyor.

Kitapta,

Türkiye’de toplumsal sınıflar,
Türkiye’de işçi sınıfının içinde bulunduğu şartlar,
Türk burjuvazisinin aile kavgaları,
Siyasi partilerle toplumsal sınıflar arasındaki ilişkiler,
Türkiye köylüsünün kurtuluşu,
Türk aydını,
Halk ve sanat,
Toplumsal devrim ve kadınlar,
Sosyalizmin Türkiye’ye etkileri,
Toplumsal reform sorunu,
Lonca sosyalizmi,
Ve Ekim Devrimi’nin yansımaları gibi pek çok konu ele alınıyor.

Kitabın, Şefik Hüsnü’nün düşünsel serüveniyle Türkiye’deki sosyalist deneyimin irdelendiği, Gökhan Atılgan imzalı, aydınlatıcı bir sunuş yazısıyla birlikte yayımlandığını da ayrıca belirtelim.

Künye: Şefik Hüsnü – Toplumsal Sınıflar, Türkiye Devrimi ve Sosyalizm, derleyen: Gökhan Atılgan, transliterasyon: Şeyda Oğuz, Yordam Kitap, siyaset, 382 sayfa

Gökhan Atılgan – Behice Boran (2007)

BEHİCE BORAN: ÖĞRETİM ÜYESİ, SİYASETÇİ, KURAMCI, Gökhan Atılgan, Yordam Kitap, biyografi, 559 sayfa

Gökhan Atılgan’ın Behice Boran biyografisi, Türkiye’nin önemli Marksist aydınlarından Boran’ın kapsamlı bir siyasal ve entelektüel portresini çiziyor. Beş bölümden oluşan kitapta, salt bir eylemci olmayan, toplum bilimlerinde çığır açmış çalışmaları bulunan Boran’ın hayatına ve çalışmalarına dair çok sayıda ayrıntıya ulaşmak mümkün. Türkiye’nin tarihsel ve toplumsal yapısının çözümlenmesinde sınıf analizini yetkin bir biçimde kullanışıyla öne çıkan Boran’ın, Türkiye’deki sosyalist düşünceye en büyük katkısı da, sosyalist devrim tezidir. Atılgan, Behice Boran’ın siyasal ve entelektüel serüveni üzerinden Türkiye sosyalist hareketinin tarihini de izliyor.