Kürt Sorunu – Sayfa 3

Cuma Çiçek – “Süreç” (2018)

Türkiye’de Kürt sorununun aşılması konusunda büyük ümitler yaratan çözüm süreci, her kesimin kendince dile getirdiği farklı gerekçeler nedeniyle sona erdi.

Şimdilerde, çözümsüzlüğün büyük krizler yarattığı 1990’lı yıllara, hatta ondan da kötü günlere dönmüş bulunuyoruz.

İşte Cuma Çiçek de bu nitelikli incelemesinde, Türkiye’nin Kürt çatışmasını tarihsel ve en önemlisi de karşılaştırmalı bir perspektifle irdeliyor.

Dünya deneyimleri ışığında, Kürt çatışmasının dünü, bugünü ve yarınını sınır-ötesi bağlamda inceleyen Çiçek, çatışmanın çözümü ve toplumsal barış inşasını, başka bir deyişle, Kürt çatışmasında müzakereye dönüş imkânlarını tartışıyor.

Çiçek kitabında,

Devlet-içi çatışmaların ve barış arayışlarının küresel ölçekteki seyrini,
Bu tür çatışmaların ortaya çıkış, şekilleniş ve sonlanma biçimlerini belirleyen temel parametreleri,
Filipinler/Bangsamoro ve Endonezya/Açe deneyimleri,
Türkiye’deki Kürt çatışmasının geçmişi,
Kürt çatışmasının diyalog ve müzakere yolu ile sonlanmasına dönük ilk arayışların ortaya çıktığı 1990’lı yılların ilk yarısında başlayan ateşkeslerden 2008-2011 Oslo Süreci’ne kadar olan dönemi,
Ve son diyalog süreci olan 2013-2015 Çözüm Süreci’nde yaşananları derinlemesine irdeliyor.

Yazar kitabının devamında da, Kürt çatışmasının bugünü ve yarınına bakarak Türkiye’nin Kürt meselesi ve Kürt çatışmasının temel parametrelerini tarihsel bir perspektifle analiz ediyor ve başarısız diyalog girişimlerinden sonra müzakereye dönüşün imkânlarını ve sınırlarını tartışıyor.

Künye: Cuma Çiçek – “Süreç”: Kürt Çatışması ve Çözüm Arayışları, İletişim Yayınları, siyaset, 367 sayfa, 2018

Tuğçe Tatari – Anneanne, Ben Aslında Diyarbakır’da Değilim (2015)

Son dönemde Kürt sorunuyla ilgili yazılarıyla dikkat çeken Tuğçe Tatari’den, Kürt coğrafyasını baştan sona kat eden, bunu bölgeye, Kürt sorununa, siyasete dair yorumlarla harmanlayan metinler.

“Dokunmadan barışamayız” diyen Tatari’nin gözünden Kandil, Mahmur, Laleş ve Diyarbakır gibi merkezler ile Avrupa’daki Kürt medyası, bu kitapta.

Künye: Tuğçe Tatari – Anneanne, Ben Aslında Diyarbakır’da Değilim, Doğan Kitap

Müslüm Yücel – Abdullah Öcalan (2014)

Geleneksel bir toplumdan gelip sosyalist bir devrimciye evrilen, oradan Kürt hareketinin en önemli aktörü haline gelen Abdullah Öcalan’ın hayatı ve siyaseti hakkında kapsamlı bir çalışma.

Müslüm Yücel, Öcalan’ın ailesinden başlayarak çocukluğuna, gençliğine, arkadaşlıklarına, Ankara ve İstanbul günlerine, PKK kuruluş sürecinde yaşananlara, Suriye günlerine, Suriye’den çıkışa ve İmralı günlerine uzanıyor.

Künye: Müslüm Yücel – Abdullah Öcalan, Alfa Yayınları

Mehmet Altan – Kürt Sorununu İnsanileştirmek (2008)

Mehmet Altan, ‘Kürt Sorununu İnsanileştirmek’te, Türkiye’nin uzun yıllardır kanayan bir yarası olan Kürt sorununa, insani bir açıdan bakmanın zorunluluğuna değiniyor.

“Bizim topraklarda devlet, Kuyucu Murat Paşa’nın genlerini taşır. Sorun var ise sopa atmak gerektiğine inanır.” diyen Altan, sorunun devlet-birey ilişkilerinin demokratik olmamasından kaynaklandığını söylüyor.

Bölgeye, ilk kez 1989’da giden Altan, sorunun o dönemler yerel bir sorunken, daha sonra ulusal, hatta uluslararası bir hale geldiğini gözlemlemiş.

Altan’ın kitabı, artık tamamıyla bir gerginlik politikasına dönüşmüş, siyasileşmiş ve askerileşmiş bu soruna, insani bir duyarlıkla yaklaşmasıyla ilgi çekiyor diyebiliriz.

Künye: Mehmet Altan – Kürt Sorununu İnsanileştirmek, Hemen Kitap, siyaset, 214 sayfa

Naci Kutlay – Osmanlı’dan Günümüze Kürtler (2014)

‘Osmanlı’dan Günümüze Kürtler’, Kürt tarihi alanında pek çok çalışması bulunan Naci Kutlay’ın Kürdoloji notlarını bir araya getiriyor.

Kutlay’ın kitabında öne çıkan konular şöyle:

Osmanlı Devleti’nde Kürdistan eyaleti bağlamında imparatorluğun eyalet sistemi,
Safevi gücü karşısında Osmanlı-Kürt uzlaşması,
Kürt tarihinde Mirler ve Şeyhler,
20. yüzyılda ilk Kürt ulusal hareketinin oluşumu,
İttihat ve Terakki partisinin Kürtleri asimile etme çabaları,
Ermeni milli hareketi ile Kürtler arasındaki ilişki,
1. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nda Kürtler,
Cumhuriyet tarihindeki Kürt isyanları,
Ve Türk solunun Kürtlere yaklaşımı…

Künye: Naci Kutlay – Osmanlı’dan Günümüze Kürtler, Dipnot Yayınları, tarih, 379 sayfa

Mehmet Bekaroğlu – Mahzun Mezopotamya (Abdülbaki Erdoğmuş Kitabı): PKK ve Kürt Ulusalcılığının İnşası (2008)

Türkiye’nin Kürt sorunu, gün geçtikçe daha da yakıcı bir hal alıyor.

Bu sorun, Mehmet Bekaroğlu ile bir dönem milletvekilliği ve ANAP genel başkan yardımcılığı görevlerinde de bulunmuş Abdülbaki Erdoğmuş’un arasındaki bu nehir söyleşinin konusu.

Söyleşi, Kürt sorununu, Şeyh Said İsyanı’ndan Hamidiye Alayları’na, Takrir-i Sükûn kararlarından 1924 Anayasası’na, İstiklal Mahkemeleri’nden Diyarbakır cezaevine, Dersim’e ve 28 Şubat sürecine kadar, oldukça kapsamlı ayrıntılar üzerinden değerlendiriyor.

Söyleşi, sorunun nasıl aşılabileceği konusuna kafa yormasıyla da ilgi çekiyor.

Künye: Mehmet Bekaroğlu – Mahzun Mezopotamya (Abdülbaki Erdoğmuş Kitabı): PKK ve Kürt Ulusalcılığının İnşası, Elips Kitap, siyaset, 331 sayfa

Nicole F. Watts – Sandıkla Meydan Okumak (2014)

Nicole F. Watts, 1990’lı yıllardan itibaren hakları için siyaset kurumunu kullanan Kürtlerin mücadelesinin dönüm noktalarını saptıyor.

Kitapta,

Kürt aktivistlerin seçim siyasetini ilk olarak nasıl kullanmaya başladıkları,
Halkın Emek Partisi’ni (HEP) doğuran dinamikleri,
1990-2008 arasında Kürt partilerinin kazandığı hakları,
Yetkililerin Kürdî partilerin devlet olanaklarına ulaşmalarını engelleme çabaları,
Ve Kürt partilerinin bu soruna nasıl çözüm bulduğunu tartışılıyor.

Yazarın başlıca tezini de, Kürtlerin seçim siyasetinin içerisinde kalmakta ısrar etmeleri sonucunda, silahlı mücadele yürütenlerin elde edemeyeceği maddi, yasal ve siyasi kaynaklara erişebildikleri şeklinde özetleyebiliriz.

Künye: Nicole F. Watts – Sandıkla Meydan Okumak, çeviren: Bilgesu Sümer, İletişim Yayınları, siyaset, 248 sayfa

Hakan Tahmaz – Şemdinli’den Ankara’ya Kürt Sorunu (2007)

ŞEMDİNLİ’DEN ANKARA’YA KÜRT SORUNU, Hakan Tahmaz, Agora Kitaplığı, siyaset, 255 sayfa

Hakan Tahmaz, Kürt sorunu konusunda gelişme göstermenin, ancak ve ancak Türkiye’nin demokratikleşebilmesiyle mümkün olduğunu söylüyor. “Türkiye’nin demokratikleşmesinin ve Kürt sorununun çözümünün yolunu açacak kilit mesele, ordunun siyasal yaşam üzerindeki vesayetinin son bulmasını sağlamaktır,” diyen Tahmaz’ın kitabının birinci bölümü, iki yıllık sürece ilişkin bir değerlendirmeden oluşuyor. İkinci bölüm, Tahmaz’ın Kürt sorunu konusunda yayınlanmış makalelerinden ve üçüncü bölüm ise, konuya ilişkin yapılan toplantı ve konferansların sonuçlarından oluşuyor. Kitap, son zamanlarda yine yakıcı bir hale gelmeye başlayan soruna dair önemli saptamalar barındırıyor.

Hasan Celal Güzel – Kuzey Irak (2007)

KUZEY IRAK, Hasan Celal Güzel, Timaş Yayınları, siyaset, 185 sayfa

Turgut Özal’a yakın isimlerden biri olan Hasan Celal Güzel’in ‘Kuzey Irak’ isimli bu kitabı, Kuzey Irak’ın Türkiye için ‘hassasiyetini’ vurgulamayı amaçlıyor. Türkiye Cumhuriyeti’nde çıkan ilk isyanlar, 1960-1980 döneminin ayrılıkçı örgütleri ve 1983’ten sonraki süreçte önemli bir güç olan PKK, kitapta yer alan birkaç konu. “Türkiye’de derin Barzani var” diyerek kuşkusuz tümüyle kendine has bir tespit yapan Güzel, Barzani’nin Nakşibendi Şeyhi’nin soyundan geldiğini ve bu nedenle de Türkiyeli Kürtleri kendisine bağladığını savunuyor. Turgut Özal’ın Kürt sorunu konusundaki projesi ile bu konuda neler yapmak istediği, Güzel’in kitabında dikkat çeken konulardan bir diğeri.

Orhan Miroğlu – Musa Anter Cinayeti (2012)

MUSA ANTER CİNAYETİ, Orhan Miroğlu, Everest Yayınları, siyaset, 323 sayfa

Orhan Miroğlu elimizdeki kitabında, JİTEM tarafından öldürüldüğü kesinleşen Kürt yazar, şair ve gazeteci Musa Anter’in katledilme sürecini ayrıntılı bir bakışla anlatıyor. Öldürüldüğü zaman Anter’in yanında bulunan Miroğlu, Anter’le yaşadığı o korkutucu geceyi, cinayeti işleyen grubun kimlerden oluştuğunu, Musa Anter’in neden seçildiğini, Anter’e İstanbul’dan Diyarbakır’a kadar kurulan tuzağı, MİT’in Anter cinayetindeki rolünü, katliamla neyin amaçlandığını ve yıllar sonra JİTEM itirafçısı Abdülkadir Aygan’la Stokholm’deki buluşmasını anlatıyor. Kitabın ekler bölümünde, Anter’in kendi arşivinden belgeler de yer alıyor.