Etiket: Sabetay Sevi

Gershom Scholem – Sabetay Sevi (2021)

Yahudi dünyasını derinden etkilemiş tek mesiyanik hareket üzerine muhteşem bir çalışma.

Gershom Scholem, Sabetay Sevi’nin hayatına ve macerasına yakından bakıyor.

Scholem, 20. yüzyılın en önemli Yahudi entelektüellerinden biridir ve akademik Yahudi mistisizmi çalışmalarının kurucusudur.

Modern düşünürler arasında muhayyilesinin gücü ve zenginliğiyle dikkat çeken Scholem, özellikle başyapıtı ‘Sabetay Sevi: Mistik Mesih’ çalışmasıyla geniş çaplı bir üne sahiptir.

Bu çalışma şimdiye dek Yahudi dünyasının tamamını derinden etkilemeyi başarmış tek mesiyanik hareketin hikâyesini canlı ve ayrıntılı bir biçimde sunmasıyla dikkat çekiyor.

  1. yüzyıl Türkiye’sinde sıradan bir Kabalacı rabbi olan Sabetay Sevi, kendini Mesih olarak ilan ettikten sonra bütün bir Yahudi âlemine yayılan ateşli bir takipçi kitlesine kavuşur.

Sevi’nin zorla İslam dinine döndürülmesi sonrası hareket ağır bir darbe alsa da, gizli bir tarikat olarak varlığını sürdürmeyi başarır.

Yahudi tarihyazımınında muazzam ve çığır açıcı bir çalışma olan elimizdeki eser, hakkında hâlâ çok konuşulan bu sıra dışı figürün ve hareketinin kökeni, yayılışı ve ihtida sonrası tutumunu amprik ve filolojik yetkinliği tutkuyla harmanlayarak anlatmasıyla müstesnadır.

  • Künye: Gershom Scholem – Sabetay Sevi: Mistik Mesih, 1626-1676, çeviren: Eşref Bengi Özbilen, Alfa Yayınları, biyografi, 952 sayfa, 2021

Cengiz Şişman – Suskunluğun Yükü (2016)

Sabataycı mesihçiliğin, erken modern dönemde şaşırtıcı bir hızla yayılmasını sağlayan dini, toplumsal ve siyasi şartları ortaya koyan önemli bir çalışma.

On yedinci yüzyıl boyunca Sabataycı hareketin yaşadığı iniş çıkışlar, Sabatay Sevi ile Osmanlı otoriteleri arasındaki ilişkiler ve İslam ile Yahudilik arasındaki geliş gidişler, kitabın ilginç konuları arasında.

  • Künye: Cengiz Şişman – Suskunluğun Yükü, Doğan Kitap

Marc David Baer  – IV. Mehmet Döneminde Osmanlı Avrupası’nda İhtida ve Fetih (2010)

Marc David Baer’in kaleme aldığı ‘IV. Mehmet Döneminde Osmanlı Avrupası’nda İhtida ve Fetih’, Osmanlı’yı en geniş sınırlarına vardıran IV. Mehmed döneminde yaşanan dönüşümleri anlatıyor.

Marc David Baer’in incelemesinin merkezini ise, erken modern olarak tabir edilen bu süreçte gözlemlenen insanların ve yerlerin dinsel dönüşümü.

Kitabın ortaya koyduğu asıl gerçek ise, gayrimüslimlerin bu süreçte kendi içinde özgür bir şekilde yaşadığı iddiasının pek de söylendiği gibi olmadığı.

Bu dönemde İslamlaştırmanın emsali görülmemiş bir biçimde gerçekleştiğini belirten Baer, Sabetay Sevi’nin önüne ölüm ve ihtida gibi iki seçenek konularak kendisinin nasıl Müslümanlaştırılmaya çalışıldığını anlatıyor.

“Avcı” IV. Mehmed’in, babası İbrahim’in tahttan indirildikten sonra, henüz yedi yaşındayken tahta çıkışıyla başlayan kitap, ardından IV. Mehmed’in reşit olup dine yönelmesini, ordu başına seferlere gidişini, eskiden Hıristiyan bir cariye olan Hatice Turhan Sultan’ın dindarlaşmasıyla birlikte ele alıyor.

Ayrıca, 1660’larda başlamak üzere, İslami yaklaşımları fazlasıyla sert olan Kadızadeliler hareketinin önlenemez yükselişi; 1660 yangınından sonra İstanbul’un Topkapı Sarayı’na yakın yerlerin Musevi mahalleler de dahil, Müslüman bir mekâna nasıl dönüştürüldüğü; bu dönemde yaşanan Sabetay Sevi hadisenin nasıl geliştiği; IV. Mehmed’in II. Viyana bozgununun gölgesi altındayken bile av tutkusunu devletin sorunlarıyla uğraşmaya tercih edişini ve nihayet, valide sultan Hatice Turhan’ın ihtidaya ikna ettiği Musevi saray hekimlerinin din değiştirmelerinin öyküsü, çalışmada karşımıza çıkan ilginç konulardan.

  • Künye: Marc David Baer  – IV. Mehmet Döneminde Osmanlı Avrupası’nda İhtida ve Fetih, çeviren: Ahmet Fethi, Hil Yayın, tarih, 431 sayfa

Gershom Scholem – Sabetay Sevi (2012)

  • SABETAY SEVİ, Gershom Scholem, çeviren: Eşref Bengi Özbilen, Kabalcı Yayınevi, biyografi, 857 sayfa

 

Gershom Scholem elimizdeki kitabında, “mistik mesih” olarak tanımladığı Sabetay Sevi’nin ve onun hareketinin kapsamlı bir öyküsünü kaleme almış. Sabetaycı hareketin, İkinci Tapınak’ın yıkılmasından beri Yahudilikteki en önemli Mesihçi hareket olduğunu savunan Scholem, kitabında, Sabetay Sevi ile onun peygamberi Gazzeli Nathan’ın ölümlerine kadar hareketin kapsamlı bir tarihini sunuyor. Sabetaycı hareketin arka planı, Sabetay Sevi’nin ilk yılları, Filistin’de Sabetaycı hareketin başlaması, Sevi’nin Gelibolu’da hapsedilmesi, Sevi’nin dininden dönme süreci ve hayatının son yılları, kitapta yer alan konulardan birkaçı.