Sungur Savran – Dipnotski

Sungur Savran – Ekonomi Politik ve Marksist Eleştirisi (2025)

Sungur Savran’ın ‘Ekonomi Politik ve Marksist Eleştirisi’ adlı eseri, yalnızca akademik bir doktora tezi değil; Marksist iktisadın temel kavramlarını, klasik ekonomi politikle olan hesaplaşmasını ve 20. yüzyılda yaşanan büyük teorik tartışmaları bütünlüklü bir şekilde sunan kapsamlı bir inceleme. Kitap, üç temel eksen etrafında yapılandırılmıştır ve her bir eksen, farklı okuma yolları öneriyor.

İlk olarak, kitap Marx’ın Kapital’ine derinlemesine bir giriş niteliğinde. Marx’ın kapitalist üretim tarzını analiz etme yöntemine dair kavramsal açıklık ve teorik tutarlılık, eserin temel direklerinden biri. Savran, Marx’ın emek-değer teorisinden artı-değer analizine kadar pek çok başlığı detaylı biçimde işliyor. Bu yönüyle eser, hem öğrenciler hem de Marksist iktisada ilgi duyanlar için bir referans kaynağı.

İkinci olarak, klasik ekonomi politiğin iki kurucu ismi olan Adam Smith ve David Ricardo ile Marx’ın ayrıştığı noktalar dikkatle ele alınıyor. Marx’ın, Smith ve Ricardo’dan devraldığı kuramsal temelleri nasıl radikal biçimde dönüştürdüğü ve onları kapitalizmin eleştirisine yönlendirdiği gösteriliyor. Bu çerçevede kitap, Marksist yöntemin tarihsel gelişimini anlamak isteyenler için güçlü bir karşılaştırmalı analiz sunuyor.

Üçüncü eksen, 20. yüzyılda Sraffacı yaklaşımın Marksist değere dayalı kurama yönelttiği eleştiriler çerçevesinde gelişen tartışmalara odaklanıyor. Piero Sraffa’nın ‘Malların Mallarla Üretimi’ adlı eseriyle başlayan bu teorik kırılma, değer teorisinin geçerliliği, emek kavramının önemi ve iktisadın yapısal çerçevesi üzerine yoğunlaşan bir polemik yaratmıştı. Savran, bu çetin teorik mücadeleyi yalnızca aktarmakla kalmıyor; eleştirel bir tutumla değerlendiyor ve tartışmanın merkezine Marksist ekonomi politiğin sürekliliğini yerleştiriyor.

‘Ekonomi Politik ve Marksist Eleştirisi’, sadece bir tarihsel arka plan sunmakla kalmıyor, aynı zamanda okuyucuyu bugünün dünyasında kapitalist sistemin çözümlemelerine dair yeni sorular sormaya teşvik ediyor.

Künye: Sungur Savran – Ekonomi Politik ve Marksist Eleştirisi: Smith, Ricardo, Marx, Sraffa, Yordam Kitap, inceleme, 384 sayfa, 2025

Sungur Savran – Türkiye’de Sınıf Mücadeleleri 2 (2024)

Büyük kentlerimizin, ekonomik durumu iyi, eğitimi yüksek nüfusu nezdinde bir araştırma yapılsa ülkenin son çeyrek yüzyıl boyunca içinden geçmekte olduğu döneme ilişkin şu yargıya ulaşacak insan oranı çok yüksek çıkacaktır: “Türkiye hiç böylesine kötü bir dönemden geçmemişti.”

Sungur Savran tersini söylüyor: En az bugünkü kadar kötü bir dönemden geçmişti.

Üstelik bugün yaşanan bütün gericiliklerin kökleri de o dönemde yatıyor.

O dönem 12 Eylül’dür, yazarın kullandığı terimle “12 Eylül karşıdevrimi”dir.

Bu kitabın birinci cildi ilk kez 1992’de basılmıştı.

Bugüne kadar beş baskı yapan birinci cilt, 1908-1980 arası Türkiye’sini sınıf mücadelelerini merkeze alarak inceliyordu.

Uzun bir bekleyişten sonra yayınlanmakta olan ikinci cilt, hikâyeyi 1980’den yirminci yüzyılın sonuna getiriyor.

Kitabın üçüncü ve son cildi ise 2025 yılı içinde yayınlanacak.

Erdoğan ve AKP hâkimiyetinde geçen son çeyrek yüzyılı, cumhuriyet döneminin bütünü ile ilişkisi çerçevesinde ve dünyanın bugün yaşadığı gerici ortamla bütünlüğü içinde değerlendirecek.

Kitabın elinizdeki ikinci cildi, 12 Eylül karşıdevriminin Türkiye tarihinde esas dönüm noktası olduğunu ortaya koymayı hedefliyor.

Yazara göre Erdoğan dönemini anlamak için önce Kenan Evren-Turgut Özal dönemini anlamak gerekiyor.

Kitabın bu cildi de aynen birinci cilt gibi hem Türk hem Kürt solu üzerinde çok büyük etki yapmış olan sol liberal ideolojinin ve onun kendine hasım olarak bellemiş olduğu sol Kemalizmin, bunların her ikisini de karşısına alan bir üçüncü pozisyondan, Marksist sınıf mücadeleleri perspektifinden eleştirisini anlatımın merkezine yerleştiriyor.

Künye: Sungur Savran – Türkiye’de Sınıf Mücadeleleri 2: 12 Eylül Karşıdevriminden 28 Şubat’a, Yordam Kitap, siyaset, 512 sayfa, 2024

Sungur Savran – Bir İhtilal Olarak Milli Mücadele (2023)

Cumhuriyetin kuruluşunun yüzüncü yıldönümünü yaşıyoruz.

Bu yolu açan, 1918-1923 arası dönemde verilen Millî Mücadele’dir.

Gerek cumhuriyet gerekse onu hazırlayan bu tarihî mücadele, daima tek bir bireyin, Mustafa Kemal’in zihninde şekillenmiş bir fikrin uygulanması olarak indirgemeci biçimde ele alınmıştır.

‘Bir İhtilal Olarak Millî Mücadele’, her şeyden önce Millî Mücadele’yi farklı bir pencereden, Marksist bir analiz temelinde anlama çabasıdır.

Sungur Savran, bu tarihî olayın Marksist anlayışa göre gerçek bir devrim olduğunu savunuyor.

Sonuçta bir burjuva devrimi olarak biçimlenmiştir ama özellikle 1918’den 1921 başına kadar başta köylülük ve işçi sınıfı olmak üzere emekçi sınıflar da kendi örgütleri ile bu mücadeleye katılmışlardır.

Millî Mücadele bu kitapta her şeyden önce bir toplumun kriz çağında yaşadığı sınıf mücadeleleri açısından ele alınıyor.

Savran bu kitapta epey bir putu kırmaya yöneliyor. Millî Mücadele’nin 19 Mayıs 1919’dan önce zaten başlamış olduğunu vurguluyor.

Kuvayı Milliye olarak bilinen güçlerle Ankara hükümetinin askerî güçlerini özdeşleştirmenin yanlışlığını kanıtlarıyla gösteriyor.

Mustafa Kemal’in ta Sakarya Meydan Muharebesi’ne (Ağustos-Eylül 1921) kadar Millî Mücadele’nin tartışılmaz lideri haline gelmediğinin altını çiziyor.

En önemlisi, Sovyet Rusya’nın mücadelenin kazanılmasındaki rolünün vazgeçilmez olduğunu ortaya koyuyor.

Başta Mustafa Suphi olmak üzere Türkiye Komünist Fırkası’nın önderlerinin, Ocak 1921’de katledilmesinin gerçek faili hep belirsizlik taşımıştır.

Savran bu kitapta aynı zamanda bu cinayetin failini tarihî bir belge temelinde açıklıyor.

Künye: Sungur Savran – Bir İhtilal Olarak Milli Mücadele, Yordam Kitap, tarih, 432 sayfa, 2023

David Harvey – Marx’ın Kapital’i İçin Kılavuz, İkinci Cilt (2021)

Uzun zamandır beklediğimiz güzel haber nihayet geldi:

David Harvey’in, Karl Marx’ın başyapıtı ‘Kapital’i adeta cümle cümle yorumladığı eşsiz çalışmasının ilk cildinden uzunca bir süre sonra, ikinci cildi de nihayet raflardaki yerini aldı.

İlk cilt, bilindiği gibi üretime odaklanıyordu.

İkinci cilt ise, Marksist makroekonomi teorisi, Marksist kriz oluşumu teorisi ve malların alınıp satılmasıyla değerin nasıl ortaya çıktığı konularına odaklanıyor.

Harvey burada da, kendine has kavrayışı ve düşüncesiyle, Marx’ın fikirlerini takip etmek konusunda okura oldukça yardımcı oluyor.

‘Kapital’i okumak için kılavuz arayanların bulabileceği en iyi çalışma.

Künye: David Harvey – Marx’ın Kapital’i İçin Kılavuz, İkinci Cilt, çeviren: Sungur Savran, Metis Yayınları, iktisat, 440 sayfa, 2021

Sungur Savran – Türkiye’de Sınıf Mücadeleleri (2010)

Sungur Savran’ın ‘Türkiye’de Sınıf Mücadeleleri’nin ilk cildi olan elimizdeki eser, 1908-1980 zaman aralığındaki mücadelelere odaklanıyor.

Savran, 20. yüzyıl Türkiye’sinin politik gelişiminin sınıf mücadelelerinin prizmasından ele alınmadıkça doğru biçimde kavranamayacağını belirtiyor.

Çalışma bu fikirden hareketle, 30’lu yıllardan başlayarak 70’li yıllara kadar Türkiye solunu etkisi altına almış olan Kemalizm ile 80’li yıllarda sol Kemalizme, hâkim ideolojinin sınırları içinden bir alternatif oluşturmaya yönelen sol liberalizmle hesaplaşıyor.

1908 Jön Türk devrimi konusunda bir bölümün de yer aldığı kitapta, Cumhuriyet’in kuruluşundan günümüze sermaye birikimi, sınıf mücadeleleri, devlet ve burjuva kesim ekseninde gelişen hareketlilik kapsamlı bir bakışla ele alıyor.

Kitabın hazırlanmakta olan ikinci cildi ise, sınıf mücadelelerini 1980-2010 zaman aralığında irdeliyor.

Künye: Sungur Savran – Türkiye’de Sınıf Mücadeleleri, Yordam Kitap, siyaset, 253 sayfa

Kolektif – Ergenekon ve Sosyalistler (2008)

‘Ergenekon ve Sosyalist Hareket’, sosyalistlerin darbe, demokrasi, ılımlı İslam, emperyalizm, Ergenekon, bağımsızlık, yurtseverlik, laiklik, aydınlanma, liberalizm, sınıf mücadelesi, post modernizm, sol anlayışın tarihi ve geleceği konularındaki görüşlerini bir araya getiriyor.

Kitap, Aydemir Güler, Levent Tüzel, Ertuğrul Kürkçü, Ömer Laçiner, Sungur Savran, Mahir Sayın, Merdan Yanardağ, Ergin Yıldızoğlu ve Haluk Yurtsever’in, yukarıdaki konu bağlamında kaleme aldıkları birer makaleden oluşuyor.

Çalışma, Ergenekon operasyonunun ardından, değişik çevreler tarafından eleştirilen sol siyaset için yeni çıkış yolları bulmayı hedefliyor.

Künye: Kolektif – Ergenekon ve Sosyalistler, hazırlayan: Merdan Yanardağ, Siyah Beyaz Yayınları, siyaset, 235 sayfa

Kolektif – Marksizm ve Sınıflar (2014)

Sınıflar ortadan kalkıyor mu?

Modern kapitalist toplumun sınıf yapısını ve sınıf mücadelelerini, toplumu anlamanın ve onu devrimci tarzda değiştirmenin temel kategorileri olarak ele alan elimizdeki sağlam kitap, yukarıdaki soruya, sınıf gerçekliğini çok yönlü bir şekilde ortaya koyarak kapsamlı bir yanıt veriyor.

Künye: Kolektif – Marksizm ve Sınıflar, hazırlayan: Sungur Savran, Kurtar Tanyılmaz ve E. Ahmet Tonak, Yordam Kitap

Sungur Savran – Kod Adı Küreselleşme (2008)

Sungur Savran ‘Kod Adı Küreselleşme’de, emperyalizmin 21. yüzyıldaki farklı ve sinsi görünümlerini irdeliyor.

Savran’a göre, küreselleşme bir sınıf mücadelesidir ve doğrudan doğruya uluslararası sermayenin işçi sınıfı ve emekçileri hedefleyen bir sınıf taarruzudur.

Ayrıca Savran’ın, küreselleşmeye karşı ulusalcı bir karşı koyuşun mümkün olmadığı ve bunun ilerici olamayacağı savı, çalışmayı ilginç kılan etmenlerden.

Kitap, küreselleşmenin sağ ve sol liberalizmler tarafından sunuluşunu ve buna dair milliyetçi/ulusalcı/yurtsever açıklamaları çürütecek argümanlarla kurulmuş.

Ekonomik krizin yaşandığı şu günlerde, küreselleşmeyi yeniden düşünmek için Savran’a kulak vermekte yarar var.

Künye: Sungur Savran – Kod Adı Küreselleşme, Yordam Kitap, siyaset, 365 sayfa

Sungur Savran – Üçüncü Büyük Depresyon (2013)

ÜÇÜNCÜ BÜYÜK DEPRESYON, Sungur Savran, Yordam Kitap, iktisat, 303 sayfa

Sungur Savran, 2008’deki ekonomik krizi, ilki 19. yüzyılın sonunda ikincisi de 1930’larda yaşanmış krizlerden sonra, kapitalizm tarihindeki üçüncü büyük kriz olarak tanımlıyor. Savran, halihazırda alınan kimi tedbirler ile Çin ve başka bazı Asya ekonomilerinin dahil olduğu “yükselen piyasalar” nedeniyle son krizin şimdilik ağır sonuçlar yaratmadığını, fakat yakın zamanda 1930’lu yıllardaki krizi bile geride bırakabileceğini savunuyor. Büyük krizlerin adım adım bir sosyal kriz doğurduğunu belirten Savran, Arap baharı, güney Avrupa’da yoğun sınıf mücadeleleri ve Gezi Direnişi gibi örnekleri bu bağlamda analiz ediyor.

Sungur Savran, E. Ahmet Tonak ve Nail Satlıgan – Kapital’in İzinde (2012)

KAPİTAL’İN İZİNDE, Sungur Savran, E. Ahmet Tonak ve Nail Satlıgan, Yordam Kitap, iktisat, 480 sayfa

Sungur Savran, E. Ahmet Tonak ve Nail Satlıgan’ın yazılarını bir araya getiren ‘Kapital’in İzinde’, Karl Marx’ın kapitalizmi anlama ve onu dönüştürme çabasının doruk noktalarından olan ‘Kapital’i ayrıntılı bir gözle yorumluyor ve Marx’ın düşüncesine, günümüzün neoliberal dünyasını anlamlandırmada bir kılavuz olarak başvuruyor. ‘Kapital’in içeriğine, planına ve yöntemine odaklanan yazılarla başlayan kitapta, emek-değer teorisinin incelikleri kapitalizmin farklı alanlarına uygulanıyor. Günümüz kapitalizminin zayıf halkası olan sermaye spekülasyonu, ABD ve Türkiye’de artık değer oranının ölçümü, refah devleti ve sosyal ücret kandırmacası, Marksist teorinin yenilenmesi konusundaki tartışmalar ve Ricardo ile Sraffa’nın iktisat anlayışlarının Marksist analizi, kitapta ele alınan konulardan bazıları.