Etiket: Barış Cezar

Nick Dyer-Witheford, Atle Mikkola Kjøsen ve James Steinhoff – Yapay Zekâ ve Kapitalizmin Geleceği (2022)

Marx’ın kapitalizm analizi, günümüzde yapay zekanın ardındaki itici güç olan metalaşma ve teknolojinin kaynaşmasının en kapsamlı eleştirel analizi olarak okunabilir mi?

Bu özgün çalışma, yapay zekâyı Marx üstünden okuyarak yapay zekâ ve kapitalizm arasındaki ilişkiyi irdeliyor.

Son yıllarda yapay zekâ alanında çok büyük gelişmeler gerçekleşti.

Günümüz kapitalizmine yapay zekâ hükmetmeye başladı.

‘Yapay Zekâ ve Kapitalizmin Geleceği’, modern yapay zekânın Marx’ın öngöremeyeceği bir makine olduğu, dolayısıyla Marksist analizin bu gelişmeyi de hesaba katması gerektiği tespitinden hareket ediyor.

Marksist teoriyle yapay zekâ arasındaki ilişkinin artı-değer, emek gücü, genel üretim koşulları, artı nüfus gibi Marksist kavramlardan hareketle incelendiği kitapta, genelleşmiş bir yapay zekânın olası sonuçları etraflı biçimde ele alınıyor.

Yazarlar, bu gelişmeyi olumlu olarak karşılayanların tersine, yapay zekânın bugün izlediği patikada gelişmeye devam etmesi durumunda kapitalizmin elindeki nihai silah olacağının altını çiziyorlar.

İnsanlığın değersizleşmesi demek olan böylesi bir ihtimale karşı, yapay zekâ olgusunu komünist bir yaklaşımla ele alarak mücadele edebileceğimizi öne sürüyorlar.

Yapay zekâ ve kapitalizm arasındaki ilişkiyi anlamak ve kapitalizmin olası geleceğini öngörmek isteyenler için bir başvuru niteliğinde olan bu kitap, üretim araçlarının mülkiyeti ve denetimi meselesini yeniden gündeme getirerek okuru bir komünist yapay zekâ perspektifini bütün zorlukları ve riskleri içinde düşünmeye davet ediyor.

  • Künye: Nick Dyer-Witheford, Atle Mikkola Kjøsen ve James Steinhoff – Yapay Zekâ ve Kapitalizmin Geleceği: İnsandışı Bir Güç, çeviren: Barış Cezar, İletişim Yayınları, inceleme, 263 sayfa, 2022

Carlos Gutiérrez-Jones – İntihar ve Bilimkurgu (2022)

Bilimkurgu edebiyatının başyapıtlarını intihar, kriz, nükleer imha ve yapay zekâ gibi temalar bağlamında okuyan özgün bir inceleme.

Carlos Gutiérrez-Jones, çok farklı kriz halleri hakkında düşünme imkânı veriyor.

Gutiérrez-Jones, çağdaş bilimkurgu yapıtlarından oluşan malzemesinde, psikolojinin karanlık tarafındaki intihar krizlerinin nasıl yorumlandığını inceliyor.

Sadece kriz anlarındaki intihar eğilimleri değil, dibe vurmalar, kendine zarar verme örüntüleri, yeniden başlatma imkânları gibi geniş çaplı olasılıkları bilimkurgu edebiyatının bazı başyapıtları ve yakın dönem sinemanın ses getirmiş iki filmi üzerinden ele alıyor.

Böylece Viktorya döneminde Darwin’in yarattığı kaygılardan uzay çağındaki nükleer imha tehdidine, yapay zekânın gelişiminden bilinçaltının sibernetik istilasına ve oyunlaşan dünyada şirketlerin egemenliğinden ufuktaki ekolojik felakete ve biyoterörizmin yükselişine çok farklı kriz halleri hakkında düşünme imkânı veriyor.

İlk bölümün odaklandığı ‘Dr. Moreau’nun Adası’nda, H.G. Wells Darwin’in evrim kuramının doğurduğu krize ve insan özgücülüğe meydan okumasına yanıt veriyor.

Stanislaw Lem’in ‘Solaris’ine ayrılan ikinci bölüm, yazarın bilimin gelişmesine dair, kaçınılmaz gibi görünen ve yabancı yaşamla teması son derece sorunlu bir hale getirebilecek bir önyargı, bir insanbiçimcilik olarak ifadesini bulan, derin kuşkuculuğunu ele alıyor.

Üçüncü bölüm yapay zekâlarla paylaşılan bir dünyada insanlığın statüsüne dair kaygıları işleyen bir romanı, William Gibson’ın ‘Neuromancer’ını inceliyor; burada Gibson özellikle bu tür zekâların yaratıcılarından ne tür düşünce alışkanlıklarını almış olabileceklerini soruyor.

Dördüncü bölüm yakın tarihli iki filmi, Christopher Nolan’ın Başlangıç’ını (Inception) ve Rian Johnson’un Tetikçiler’ini (Looper) analize tabi tutuyor.

Margaret Atwood’un ‘Deli Adem’ üçlemesini inceleyen beşinci bölüm, yazarın kıyamet sonrası tahayyülünün modern çevreci hareketin gelişmesinde önemli bir rol oynayan Malthusçu dinamiklerin kapsamlı bir eleştirisini ortaya koyduğunu savunuyor.

  • Künye: Carlos Gutiérrez-Jones – İntihar ve Bilimkurgu, çeviren: Barış Cezar, Koç Üniversitesi Yayınları, inceleme, 216 sayfa, 2022

Charles Gates – Antik Kentler (2021)

Antik Yakındoğu, Mısır, Yunan ve Roma dünyalarının kentlerini, ağırlıklı olarak fiziksel görünüm, kentsel biçim ve bu kentlerin kültürel ve tarihsel bağlamları üzerinden izleyen usta işi bir eser.

Charles Gates’in, şimdi dördüncü baskısına ulaşan kitabında kilit unsur da mimaridir.

Gates, antik kentleri, sokakları, meydanları ve bunların aralarındaki diğer alanları dolduran binalar, bunların kent planı içindeki düzenleri ve antik toplumlardaki işlevlerini derinlemesine ele alıyor.

Kitap böylece, uzun zaman önce yaşamış insanlarca inşa edilmiş bina ve nesnelerin Akdeniz havzası ve Yakındoğu’daki uzak atalarımızın yarattıkları ve içinde yaşadıkları kentsel ortamları anlamamıza nasıl yardımcı olabileceklerini gösteriyor.

Kentsel merkezlerin izini Yakındoğu’nun MÖ dokuzuncu ve altıncı binyıllarda ortaya çıkışlarından MS dördüncü yüzyılın başlarında paganlığın sonlarına dek süren yazar, bunları yaparken de, arkeoloji başta olmak üzere, sanat ve mimarlık tarihi, kentçilik, antropoloji, coğrafya, tarih, filoloji ve edebiyat araştırmaları gibi farklı alanlardan yararlanıyor.

  • Künye: Charles Gates – Antik Kentler: Antik Yakındoğu, Mısır, Yunan ve Roma’da Kentsel Yaşamın Arkeolojisi, çeviren: Barış Cezar, Koç Üniversitesi Yayınları, arkeoloji, 608 sayfa, 2021

Catherine Mayer – Cinsiyet Eşitliği Dünyayı Nasıl Kurtaracak (2019)

Kadınların her biri erkeklerce ve erkekler için biçimlendirilen bir dünyada yolunu bulmaya çalışıyor.

Başka bir deyişle, dünya, erkeklerin etrafında dönüyor.

Birkaç örnek:

  • Küresel bağlamda kadınlar erkeklerden daha az şeye sahipler ve genellikle en kötü ve en kötü denetlenen işlerde çalışarak erkeklerden daha az kazanıyorlar,
  • İnsan bakımı ve bedelsiz ev işlerinin aslan payını üstleniyorlar ve ayrımcılığa, tacize ve cinsel şiddete maruz kalıyorlar,
  • Pek çok araba modelinde yakın dönemlere kadar sadece erkek boyutlarında çarpma testi mankenleri kullanıldığı için kadın sürücüler kazalarda daha ağır yaralanma riski taşıyorlar,
  • Kimi ilaçlar kadınlarda işe yaramıyor çünkü hormonsal döngülerle uğraşmamak için erkek hayvanlarda test ediliyorlar,
  • İş yerlerinde termostatlar erkek metabolizmasına uygun sıcaklıklara ayarlı olduğu için kadınlar üşüyor…

Catherine Mayer bu kitabında, cinsiyet eşitliğinin aslında nasıl erkeklerin de lehine olduğunu açık bir biçimde ortaya koyuyor ve toplumsal cinsiyet açısından gerçek bir eşitliğin yaratılacağı bir dünyanın özünde herkesin menfaatine olacağını çarpıcı örnekler eşliğinde gösteriyor.

Mayer, girift teorik tartışmalar hiç girmeden, bugünün dünyasında eşitsizliğin bertaraf edileceği bir yaşamın olanakları üzerine düşünüyor.

  • Künye: Catherine Mayer – Cinsiyet Eşitliği Dünyayı Nasıl Kurtaracak, çeviri: Barış Cezar, İletişim Yayınları, feminizm, 360 sayfa, 2019

Senem Aydın-Düzgit – Türklük, Müslümanlık, Doğululuk (2015)

AB’nin Türkiye söylemlerinin, Avrupa kimliğinin söylemsel inşasını nasıl sağladığını tartışan bir kitap.

Avrupalı milletvekilleriyle yapılmış mülakatlara dayanan kitap, Türkiye’nin AB üyeliğine dair yürütülen ideolojik, ulusal ve kurumsal tartışmaların kapsamlı bir dökümü.

Kitap, temelde Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve üç Avrupa Birliği ülkesinin (Fransa, Almanya, İngiltere) Türkiye üzerine söylemlerini inceliyor.

Kitapta ele alınan kimi konular şöyle:

  • Uluslararası ilişkilerde kimlik,
  • Türkiye’nin üyeliği bağlamında, genişleme politikası yoluyla Avrupa’nın inşası,
  • AB-Türkiye ilişkilerindeki başlıca meseleler,
  • Bir güvenlik topluluğu olarak Avrupa,
  • Medeniyetler çatışmasına deva olarak Türkiye,
  • Avrupa için potansiyel bir güvenlik tehdidi olarak Türkiye,
  • Demokratik değerlerin savunucusu olarak Avrupa,
  • Türkiye demokrasisindeki belli başlı sorunlar,
  • Türkiye ve bir siyasi proje olarak Avrupa,
  • Avrupa’nın kültürel homojenliğini seyrelten veya Avrupa’da kültürel çeşitliliğe katkı yapan bir ülke olarak Türkiye…

Künye: Senem Aydın-Düzgit – Türklük, Müslümanlık, Doğululuk: AB’nin Türkiye Söylemleri, çeviren: Barış Cezar, Koç Üniversitesi Yayınları, siyaset, 217 sayfa, 2015

Maude Barlow – Mavi Sözleşme (2009)

Maude Barlow, alt başlığı ‘Küresel Su Krizi ve Su Hakkı Mücadelesi’ olan ‘Mavi Sözleşme’de, okuru, büyük şirketlerin suyu bir metaya dönüştürme heveslerine karşı mücadele etmeye davet ediyor.

“Yaşamak için temiz suya erişim şarttır; su hakkını inkâr etmek yaşam hakkını inkâr etmektir.” diyen ve su mücadelesine katılan bir eylemci olan Barlow, suyun bir insan hakkı olarak kabul edilebilmesi için acil olarak harekete geçilmesi gerektiğini söylüyor.

Beşinci Dünya Su Forumu, yakın zamanda Türkiye’de yapıldı.

Büyük şirketlerin su üzerinde imtiyaz kurmaktaki hırslı ve pervasız çabalarını gözler önüne seren Barlow, anayasalarda suyun bir insan hakkı olarak güvence altına alınmasının zorunluluğunu anlatıyor.

  • Künye: Maude Barlow – Mavi Sözleşme, çeviren: Barış Cezar, Yordam Kitap, siyaset, 208 sayfa

Michael Fischer ve George Marcus – Kültürel Eleştiri Olarak Antropoloji (2018)

İlk baskısı 1986’da yapılmış bu önemli çalışma, geçmiş antropoloji çalışmalarının tarihsel bir eleştirisi ekseninde antropolojinin güncel durumunu netleştiriyor.

Bu analizi yaparken, kültürel antropolojiye başvuran, kitabın yazarları Michael Fischer ve George Marcus, antropoloji disiplininin geçmişte kaydettiği başarıları, karşı karşıya bulunduğu sorunları ve gelecekte nasıl bir yön alacağını tartışıyor.

Kitapta bu bağlamda,

  • İnsan bilimlerinde temsil krizi,
  • Etnografya ve yorumsal antropoloji,
  • Antropolojinin kültürel eleştiri olarak yurduna geri dönüşü,
  • Ve antropolojinin iki çağdaş kültürel eleştiri tekniği gibi dikkat çekici konular ele alınıyor.

Künye: Michael M. J. Fischer ve George E. Marcus – Kültürel Eleştiri Olarak Antropoloji: İnsan Bilimlerinde Deneysel Bir An, çeviren: Barış Cezar, Koç Üniversitesi Yayınları, antropoloji, 266 sayfa, 2018

Mike Wayne – Marksizm ve Medya Araştırmaları (2009)

Mike Wayne ‘Marksizm ve Medya Araştırmaları’nda, anahtar Marksist kavramlar aracılığıyla kapsamlı bir medya analizine girişiyor.

Yazar analizini yaparken, kimi bölümlerde internet, dijital teknoloji, televizyon, yazılı medya, sinema, belgesel ve Biri Bizi Gözetliyor türü programlar gibi, argümanlarını daha sağlam kılan çeşitli medya örneklerinden yararlanıyor.

Wayne’ın, bir medya tarihçesini vermekten özellikle imtina eden çalışmasının asıl özgünlüğünün, karşılıklı bir dinamik içinde, güncel medya uygulamalarının analizine Marksizmin kavramları çerçevesinden bakması ve aynı zamanda medyanın bu kavramlarla nasıl ilişki kurabildiğini göstermesidir diyebiliriz.

  • Künye: Mike Wayne – Marksizm ve Medya Araştırmaları, çeviren: Barış Cezar, Yordam Kitap, medya, 350 sayfa

Erving Goffman – Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu (2009)

Kanadalı sosyolog Erving Goffman ‘Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu’nda, toplumsal yaşamı

ev yaşamından sinai veya ticari yaşama uzanan geniş bir çerçevede irdeliyor.

Goffman, insanların üstlendiği farklı rollere ve bu rolleri pratiğe dökerken sergilediği “performanslara” odaklanıyor.

1950’lerde yazılmış olmasına rağmen, sosyal bilimlerdeki etkisini yitirmeyen çalışma, evde, işyerinde, resmi veya gayriresmi ortamlarda üstlenilen birbirinden farklı rollerle toplumsallığın nasıl oluştuğunu gösteriyor.

Yazar, sahnede belli bir karakteri canlandıran bireyin, başkalarına vermeye çalıştığı imajı çözüyor.

  • Künye: Erving Goffman – Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu, çeviren: Barış Cezar, Metis Yayınları, sosyoloji, 241 sayfa

Christopher Dole – Seküler Yaşam ve Şifacılık (2015)

Yakın zamanda Hacamatçılar Federasyonu’nun Türk Tabipler Birliği’nin (TTB), “Savaş bir halk sağlığı sorunudur,” açıklamasını protesto etmişti.

Bu değerli kitap ise, Türkiye’de dini şifacıların ve hastalarının, kentsel yoksulluk ortamında devlet ve İslam’ın dışında yeni gelecek imkânları arayışının analizi.

Uzun süreli alan araştırmalarına dayanarak bu çalışmayı ortaya koyan antropolog Christopher Dole, bu şifacılık biçimlerinin varlıklarını sürdürdükleri tarihsel, maddi ve söylemsel koşulları detaylıca ele alıyor.

  • Künye: Christopher Dole – Seküler Yaşam ve Şifacılık, çeviren: Barış Cezar, Metis Yayınları