Bülent Somay – Dipnotski

Bülent Somay – Edebiyat, Psikanaliz ve Başka Meseleler (2025)

“Nereye gitsem oraya benden önce gitmiş bir şair bulurum,” der Freud.

Peki, şairler ve filozoflar bilinçdışını keşfettiklerinde orada neler gördüler?
Gördüklerini nasıl anlamlandırdılar?
Ve en önemlisi, psikanaliz onların gördüklerinden neler öğrendi, neler öğrenecek?

Bülent Somay’ın ’Edebiyat, Psikanaliz ve Başka Meseleler’ adlı bu kitabı, edebiyat ve psikanaliz arasındaki derin ve karmaşık ilişkiyi tersinden okuyarak, edebiyat metinlerinin psikanalitik kavrayışımızı nasıl zenginleştirdiğini keşfediyor. Freud’un “bilinçdışını keşfetmenin bilimsel yöntemi” olarak tanımladığı psikanaliz, edebiyatın sunduğu zengin semboller, imgeler ve anlatılar aracılığıyla daha iyi anlaşılabilir. Bu kitap, edebiyatın psikanalitik terapi ilişkisinin ötesinde, yaşamımızın her alanında psikanalizi anlamlandırmamız için vazgeçilmez bir araç olduğunu savunuyor.

Edebiyat metinlerinin eleştirel okuması, bilinçdışının karmaşık labirentlerinde yolculuk etmemizi, insan ruhunun derinliklerine inmemizi ve kendi iç dünyamızı keşfetmemizi sağlar. Bu kitap, edebiyatın psikanalitik kavrayışımızı nasıl derinleştirdiğini, insan deneyiminin evrensel temalarını nasıl aydınlattığını ve psikanalizin edebiyat aracılığıyla nasıl daha anlamlı hale geldiğini gözler önüne seriyor.

Edebiyatın bilinçdışına açılan kapısını aralayan bu kitap, psikanaliz ve edebiyat arasındaki etkileşimi anlamak isteyen herkes için bir rehber niteliğinde. Edebiyatın gücüyle psikanalizin derinliğini bir araya getiren bu eser, okuyuculara yeni bir bakış açısı sunuyor ve insan ruhunun karmaşıklığını keşfetme yolculuğunda onlara eşlik ediyor.

Künye: Bülent Somay – Edebiyat, Psikanaliz ve Başka Meseleler, Metis Yayınları, psikanaliz, 144 sayfa, 2025

Bülent Somay – Ailenin Ötesi (2024)

Marx, ailenin, daha sonra toplum ve devlet içinde geniş ölçekte gelişecek olan tüm antagonizmaları bünyesinde embriyo halinde barındırdığını gözlemlemişti.

Bugün ise, bildiğimiz haliyle aile yapısal olarak çöküyor.

Bülent Somay, yeni bir üreme, cinsellik, kardeşlik rejiminin nasıl olacağını çok yönlü bir şekilde tartışıyor.

Somay, bu kitabın meramını şöyle özetliyor:

“Bu kitaptaki tüm tartışmam şu ikili değerlendirmeye dayanıyor aslında: (1) Bildiğimiz haliyle aile, bizim eleştirilerimizden ve mücadelemizden bağımsız bir biçimde, zaten yapısal olarak çöküyor ve üreme biçimlerimizi, cinselliğimizi ve kardeşliklerimizi örgütlemenin alternatif yollarını aramaya çoktan başladık; (2) Aile, erkek / baba tahakkümünün temel odağıydı ve hâlâ da öyle; bu tahakküm, tüm toplumsal, politik ve kültürel alanları kapsasa da, sadece ailede yenileniyor, sadece orada yeniden hayatiyet kazanıyor. Öte yandan, yeni bir üreme, cinsellik ve kardeşlik rejimi ne kendiliğinden ortaya çıkacak, ne yokluktan zuhur edecek, ne de ütopik hayal gücümüzün, felsefi ve eleştirel mülahazalarımızın bir sonucu olacak. Eskinin yıkıntıları üzerinde, eski, tahrip olmuş ailenin kalıntılarını, yapı taşlarını, hatta bazen köşe ve kilit taşlarını kullanarak inşa edilecek. Ne yazık ki, neyi kullanıp neyi çöpe atacağımıza karar verme, keyfimizce şunu alıp bunu bırakma konusunda da özgür değiliz yeterince. Ancak yine de bu yönde çaba gösterebiliriz, başka bir şey için olmasa bile, gelecek nesiller adına.”

Künye: Bülent Somay – Ailenin Ötesi: Başka Bir Üreme, Cinsellik ve Kardeşlik Rejimi İçin Öneriler, Metis Yayınları, inceleme, 296 sayfa, 2024

Bülent Somay – Tufan Göründü (2022)

‘Tufan Göründü’, liberalizmin derin krizinin sıkı bir fotoğrafını çektiği gibi, buradan çıkmanın yolları üzerine de düşünen, çarpıcı bir metin.

Bülent Somay, tarihin bizi yargılamaması için susmak ya da olacakları seyretmek yerine bizi harekete geçmeye çağırıyor.

Somay’ın, kitabında esas olarak üstünde durduğu noktalar şunlar:

İlki, neoliberalizm çağında bilginin üretilmesi, iletilmesi ve dağıtılmasında yaşanan ve entelektüel mülkiyet, medya ve üniversite çevresinde yoğunlaşan derin kriz.

İkincisi buna bağlı olarak “hakikat” dediğimiz, başlangıcından bugüne felsefenin esas konusunu teşkil eden ve birbirimizle anlaşabilmemiz için zorunlu olan kavramsal zemini oluşturan şeyin kaybolma eğilimine girmesi.

Ve üçüncü olarak da “popülizm” diye adlandırdığımız, bir bakıma binyıllardır çeşitli adlar altında varolan, ama daha somut bir açıdan bakıldığında da son yarım yüzyıldır hızla yükselen yeni politik/kültürel oluşumların yarattığı büyük tehlike.

Yazar bu konuları irdelerken bazı sorulardan yola çıkıyor, bazı metodoloji arayışlarını yüksek sesle dillendiriyor.

Künye: Bülent Somay – Tufan Göründü: Neoliberalizmin İflası Üzerine Altı Deneme, Metis Yayınları, siyaset, 224 sayfa, 2022

Ursula K. Le Guin – Lao Tzu: Tao Te Ching (2018)

2 bin 500 yıl önce yazılmış Lao Tzu’nun ‘Tao Te Ching’i, her iyi okur gibi Ursula K. Le Guin’in hayatını da etkilemiş bir kitap.

Üstelik bu etki, düşündüğümüzden daha fazla.

Le Guin’in bu kitapla yolu, babasının kütüphanesinde kesişmiş.

Babası ölmeden önce, bu kitabın cenazesinde okunacak bölümlerini işaretlemiş.

Le Guin de bu kitaptan çok etkilenmekle kalmamış, bu konuda babasının izinden giderek ‘Tao Te Ching’in öldüğünde cenazesinde okunacak bölümlerini de işaretlemiş.

Elimizdeki kitap ise, Le Guin’in bu klasik yapıta dair yorumlarından oluşmasıyla değerli.

Le Guin kitapta gözüne kestirdiği bölümleri alıyor ve onları kendi süzgecinden geçirerek bize yansıtıyor.

Le Guin, şöyle diyor:

“Tao Te Ching büyük dini metinler arasında en sevilesi olanıdır; eğlencelidir, keskindir, iyicildir, mütevazıdır, durdurulamaz bir taşkınlığı, tükenmez bir yenileyiciliği vardır. Tüm derin kaynaklar arasında suyu en berrak olanıdır. Aynı zamanda benim için en derin kaynaktır.”

Le Guin böylece, Tao Te Ching’in çağrıştırdıklarından yola çıkarak ruhun gıdası, susmak, olmamanın yararları, köklere dönmek, güç, bütünlük, şan ve şöhret, hayat aşkı, doğa, içgörü, basit olmak ve sürekli değişim gibi konuları kendine has bakış açısıyla yorumluyor.

Künye: Ursula K. Le Guin – Lao Tzu: Tao Te Ching (Yol’a ve Yol’un Gücüne Dair), çeviren: Bülent Somay ve Ezgi Keskinsoy, Metis Yayınları, deneme, 152 sayfa, 2018

Kolektif – Doğumunun 150. Yılında Freud Konuşmaları (2008)

Sigmund Freud’un 150. doğum yılı olan 2006’da, Yapı Kredi’nin Sermet Çifter Salonu’nda bir etkinlik dizisi düzenlenmişti.

İşte bu kitap, etkinliğe katkıda bulunan Bülent Somay, Yavuz Erten, İskender Savaşır, Murat Paker, Saffet Murat Tura, Nilüfer Güngörmüş Erdem, Bella Habip ve Melis Tanık’ın konuşmalarının kayıtlarından oluşuyor. Kitapta yer alan konuşmalar, Freud’un psikanaliz kuramının önemini, bunun bireysel ve toplumsal yaşama etkilerini ve psikanalize bıraktığı mirası ele alıyor.

Psikanalizin bilim, kültür ve edebiyata katkılarını da irdeleyen bu konuşmaların ilgi çeken bir diğer yönü de, kuramın Türkiye özelinde kaydettiği gelişmelere odaklanmaları.

Künye: Kolektif – Doğumunun 150. Yılında Freud Konuşmaları, Yapı Kredi Yayınları, psikanaliz, 150 sayfa

Kolektif – Komünizm Fikri (2012)

2010 Berlin Konferansı’na sunulan makalelerden oluşan ‘Komünizm Fikri’, komünist eylem ve pratiğinde gerçleştirilmesi gereken reformlardan küresel kapitalizme karşı mücadele etmek isteyenler açısından komünizmin bugün ne anlama gelebileceğine kadar pek çok konu tartışılıyor.

Konunun felsefi, siyasi, sosyolojik çerçevelerden analiz edildiği kitapta, komünizm kelimesinin anlam ve kullanımları, reel hareket olarak komünizm, bir komünist örgütlenme pratiği olarak Polonya’daki Solidarnosc girişimi, komünizm fikrinde topluluk ve eşitlik ayrımlarından hangisinin öncelikli olacağı ve komünizminin geçmişten nasıl dersler çıkarabileceği tartışılıyor.

Kitap, Alain Badiou, Glyn Daly, Saroj Giri, Kuba Majmurek, Kuba Mikurda, Janek Sowa, Gernot Kamecke, Henning Teschke, Janne Kurki, Artemi Magun, Antonio Negri, Frank Ruda, Jan Völker, Bülent Somay, G. M. Tamás, Cécile Winter ve Slavoj Žižek’in katkılarıyla ortaya çıkmış.

Künye: Kolektif – Komünizm Fikri, hazırlayan: Alain Badiou ve Slavoj Žižek, çeviren: Okan Doğan, Savaş Kılıç ve Haluk Barışcan, Metis Yayınları, siyaset, 277 sayfa