Sermaye piyasası ve borsanın tarihini, kurumlarını, araçlarını ve işleyişini merak edenler için temel bilgiler ve analizler barındıran bir referans kitap.
Selim Soydemir ile Abdullah Akyüz’ün birlikte kaleme aldıkları çalışma bunun yanı sıra, Türkiye sermaye piyasasının son 33 yıllık döneminde etkili olmuş kişilerle yapılmış söyleşiler de barındırmakta.
1919-2018 yılları arasında sosyal güvenliğin uluslararası düzeydeki dönüşümünü inceleyen ve bu dönüşümün günümüzde nasıl bir evrensel sefalet halini aldığını gözler önüne seren kapsamlı bir çalışma.
Profesör Mesut Gülmez, uluslararası sosyal güvenlik, sosyal koruma ve sosyal sigorta gibi konuları hukuk, politika ve uygulama boyutlarıyla ele alıyor ve bu alanların yüz yıllık evrimini Uluslararası Çalışma Örgütü’nden Birleşmiş Milletler’e ve Avrupa Konseyi’ne geniş pek çok kurum üzerinden izliyor.
Konuyu “insan hakları” temelinde ve eleştirel bir perspektifle irdelemesiyle büyük önem arz eden çalışma, sosyal güvenliğin evrensel sefaletini, zenginler ve yoksullar arasında derinleşen uçurumun ekonomik ve sosyal göstergeleri bağlamında tartışıyor.
Çok sayıda rapordan yer almış çarpıcı verilerle desteklenen kitabın, uluslararası sosyal politika alanında çok önemli bir kaynak olduğunu söylemeliyiz.
Derya Gültekin-Karakaş ‘Hem Hasımız, Hem Hısımız’da, Türkiye finans kapitalinin dönüşümü ve banka reformunun arka planında yatan dinamikleri inceliyor.
Son dönemdeki banka reformunun izini Türkiye’de sermaye birikim sürecinin tarihsel dinamiklerinde süren Karakaş, konuya ana akım ve ulusalcı iktisatçılardan farklı bir açıklama getirmesiyle dikkat çekiyor.
İnceleme, Marksist politik ekonomi kategorilerini kullanarak, bankacılıktaki dönüşümün arka planında yatan sınıf dinamiklerinin merkezi rolüne işaret ediyor. Karakaş’ın kapsamlı çalışmasının, Türkiye’nin iktisadi anlamda sıkıntılı olan yakın tarihine ışık tuttuğunu belirtmekte fayda var.
İlk olarak 1975’te yayınlanan ‘Yedinci Adam’, Avrupa’daki göçmen işçinin yaşantısını ana çizgileriyle veriyor, bu yaşantı ile göçmen işçinin fiziksel ve tarihsel çevresi arasındaki ilişkiyi gösteriyor ve buradan yola çıkarak dünyanın şu andaki siyasal gerçekliğin güvenilir bir fotoğrafını çekiyor.
Jean Mohr’un birkaç yıllık emeği sonucu çekilen fotoğraflarla John Berger’in sözcüklerinden oluşan kitap, sosyoloji, ekonomi, röportaj, felsefe ve şiir gibi zengin alanda geziniyor.
‘Yedinci Adam’, 1973 yılı ile 1974 yılının ilk yarısında yazıldığı halde, yıllar geçtikçe gençleşen bir kitap.
Zira göçmen işçi sorunu bugün çok daha yakıcı bir olgu haline gelmiş durumda.
Kitabın yazıldığı dönemde Sovyetler Birliği henüz dağılmamıştı.
Bunun yanı sıra, Berger’in “ekonomik faşizm” olarak tanımladığı neoliberalizm denen küresel ekonomik düzen ortaya çıkmamış, fabrikalar da işçiler gibi göçmen olmaya başlamamıştı.
Bütün bunlar göz önünde bulundurulduğunda, ‘Yedinci Adam’ın güncelliğini hâlâ koruyan önemli bir kitap olduğunu söylemeliyiz.
Birçok bankada üst düzey görevlerde bulunan Metin Berk, döneme damgasını vuran Sümerbank olayına da şahit olmuş bir isim.
Berk ayrıca, bu dönemde cezaevinde de yatmış, ardından kendisine açılan davalardan beraat kararı almış.
İşte Berk de bu kitabında, hayatını alt üst ettiği gibi, Türkiye ekonomisine de büyük darbe vuran o sürece dair anılarını okurlarıyla paylaşıyor.
Günümüz ekonomisinde halen geçerliliğini koruyan pek çok uygulamanın kökeni nereye dayanır? Osman Şenkul’un Parahistoria‘sı, ekonomi tarihinin arka planını öyküleştirerek anlatıyor.
Paranın doğumu, devlet ve para ilişkisi, ilk gümrüklü alanlar, köle borsası, tarihteki ilk grev, tarihteki ilk ihale yolsuzluğu ve daha pek çok ilginç ayrıntı, bu öykülerde.
Profesör Nurhan Yüksek, 2009 yılından bu yana sivil toplum kuruluşlarının kamu harcamalarını izlemelerini kolaylaştırmak konusunda çalışmalar yapıyor ve eğitim programları düzenliyor.
Yüksek’in bu çalışması da, sosyal koruma, güvenlik ve yerel yönetim harcamalarını, akademik bir bakışla irdeliyor ve kamunun harcama boyutunu çok yönlü bir şekilde ortaya koyuyor.
Burada sosyal koruma harcamalarının ESSPROS yöntemi, askeri harcamaların ise SIPRI yöntemi kullanılarak hesaplandığını ayrıca belirtelim.
Kitapta,
Künye: Nurhan Yüksek – Sosyal Yardımlardan Güvenliğe Türkiye’nin Kamu Harcamaları (2006-2017), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 260 sayfa, 2018
Kapitalizmin içinde bulunduğu bugünkü kriz, kolay kolay aşılacakmış gibi görünmüyor.
Son kırk yılın politikalarının bizi nereye götüreceğine dair uzun yıllardır ikazlarda bulunan bir grup insan neredeyse hiç dikkate alınmazken, bu başarısızlığı yaratan insanlar, konumlarında ısrarcı olmaya devam ediyor.
İşte Kanadalı yazar John Ralston Saul de bu kitabında, küreselleşmenin yaşadığı güncel krizin ülke ülke izini sürüyor.
Birçok ülkede siyasi ve ekonomik düşünce düzeninde önemli etkileri bulunan ve kimilerinin “kahin” olarak tanımladığı Saul, kitabında Türkiye’nin ekonomik ve siyasi yapısını da irdeliyor.
Ekonominin bir din haline gelmesinin bizi kıyısına getirdiği uçurum, küreselleşme taraftarlarının gerçekleşmeyen vaatleri, ilerleme ideolojisinin çarpıklıkları, gelecekte bizi nelerin beklediği ve daha fazlası, burada.
Kitaptan Türkiye ile ilgili birkaç alıntı:
“Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) 2002 senesinde iktidara gelip ekonomik reformlarına başladığında, ulusal gelirin % 36’sına %1’lik bir dilim hükmediyordu. 2016 senesine geldiğimizde, bu % 1’lik dilim, ulusal gelirin % 55’ine sahip oldu.”
“Bunların hiçbiri başka seçenekleri araştırma yoluna gitmediler. Araştırılmaz; çünkü hükümetler, devletin şirketlerini siyasî ya da kişisel olsun eşe dosta satmakla meşguldürler.”
“Sahip olduğu karmaşıklık ve dinamizmle Türkiye Avrupa’nın pek çok sorunundan paçayı kurtarmayı başardı. Lâkin, bu süreçte kendisine zarar da verdi. Ekonomilerin zenginleşebilmesi, herkesin güven duyduğu yasal bir sistemin başat rol oynadığı istikrarlı, açık ve şeffaf toplumlara bağlıdır.”
“Hükümetlerin istikrar ve dahil ediciliğin egemen olduğu bir atmosferi sağladığı durumda bölgesel, kültürel ve hatta siyasî farklılıklar canlı bir ekonomi için önemlidir. Sakin dahil edişler, her yerde tüm hükümetlerin birincil sorumluluğudur. Yirminci yüzyılda yeniden öğrendik ki, merkezî ya da yukarıdan aşağı bir iktidarı veyahut da belirli bir etnik ya da siyasî grubun egemenliğini vurgulayarak herhangi bir ekonomik avantaj sağlayamayız.”
Neoklasik iktisat, tarihselliği dikkate almayışı, toplumsal alandan yalıtılmış homo æconomicus bireyi merkeze alması ve marjinalist temeller üzerine kurulmasıyla sıklıkla eleştirilir.
İktisat sosyolojisi ise, politik ekonomi yaklaşımıyla neoklasik iktisadın birbirini beslemesini sağlayacak bir perspektif kurmayı amaçlar.
Elimizdeki kitap ise, iktisat sosyolojisi alalında çalışanlar için önemli bir kaynak olmaya aday.
Farklı yazarların kurucu düşünürler ve iktisat okulları üzerine kaleme aldıkları yazıları bir araya getiren kitap, Richard Swedberg’in iktisat sosyolojisini kapsamlı bir bakışla irdeleyen bir giriş yazısıyla açılıyor.
Çalışmanın devamında ise,
Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: Richard Swedberg, Heinz D. Kurz, Deniz T. Kılınçoğlu, Eren Kırmızıaltın, Gülenay Baş Dinar, Feridun Yılmaz, Mine Kara, Hüseyin Özel, Derya Güler Aydın ve Hüsnü Bilir.
Bülent Ecevit’in kaleme aldığı ‘Mithat Paşa ve Türk Ekonomisinin Tarihsel Süreci’, 19. yüzyılda Osmanlı toplumundaki yenilikçi hareketlere öncülük eden önde gelen bir aktörü ve onun çalışmalarını, dönemin siyasi ve ekonomik bağlamı ekseninde irdeliyor.
Ecevit, Mithat Paşa’nın, Türkiye toplumunda ekonomik yapı değişikliğini ve demokratikleşme sürecini başlatanlardan biri olduğunu ve kendisinin Osmanlı yenilikçileri arasında ekonomiye ve halk örgütlenmesine gereken önemi veren tek devlet adamı olduğunu söylüyor.
Ecevit, ilk kez 1988 yılında yayımlanan bu incelemesinde, Türkiye tarihinin dikkat çeken yenilikçi aktörlerinden Mithat Paşa’yı ve çalışmalarını kapsamlı bir biçimde inceliyor.
Dipnotski 