Etiket: Ortadoğu

Anne-Laure Dupont, Catherine Mayeur-Jaouen ve Chantal Verdeil – Ortadoğu Tarihi (2022)

Ortadoğu tarihi ile Osmanlı modernleşmesini eşzamanlı ele alan, üç yazarlı muazzam bir inceleme.

Kitapta, Osmanlı’nın 18. yüzyıldaki Ortadoğu reformlarından, bölgede 20. yüzyıl başlarındaki sancılı ulus devlet inşasına ve oradan bugünkü Ortadoğu dinamiklerine pek çok konu ele alınıyor.

Ortadoğu tarihi dünyanın gündeminden hiç düşmedi ve uluslararası alanda daima belirleyici bir rol üstlendi.

Kitapta, ilkin 1800’lü yıllara doğru Ortadoğu’nun genel bir resmi sunuluyor.

Reformların başlangıcı olarak kabul edilen 1774-1856 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu merkeze alınarak geniş bir coğrafyadaki hareketliliğe yer veriliyor.

Ortadoğu tarihi ile birlikte Osmanlı modernleşmesinin eşzamanlı biçimde ele alınması, kitabın dikkat çekici özelliklerinden biri.

Osmanlı’nın siyasi, idari ve hukuki yapısına ait terim ve kavramların tek tek izah edilmesi, öncelikle kültürel, dinî, sosyal ve ekonomik kodların çözümlenmesinin önemine işaret eder.

Bu sebeple kitabın yazarları tarihsel bağlamdan kopmadan kronolojik çerçeveyle birlikte terminolojinin doğru kullanımına büyük bir itina göstermişler.

Sonrasında 20. yüzyılın başında İngiltere’nin kendi idealleri doğrultusunda tanımladığı bir Ortadoğu coğrafyası çıkar karşımıza.

İki dünya savaşıyla birlikte bağımsızlık hareketleri ve milliyetçilik dalgaları art arda yayılmaya başlar.

Etnik ve mezhepsel çatışmalar, ayaklanmalar ve darbeler hız kesmez, matem ve gözyaşının eksik olmadığı topraklarda haritaların yerleri sürekli değişir.

1950-1970 yılları arasında ulusal seferberlikler, toplumsal protestolar ve kalkınma politikaları belirgin biçimde varlığını hissettirir.

Ekonomik liberalizmin gölgesi altında ve ABD’nin devreye girmesiyle birlikte bu sefer İslâmcı ideolojilerin yükselişi, dikta rejimler ve her türden şiddet olayları boy gösterir.

Bu durumda, yıllara ve yüzyıllara yayılan farklı Ortadoğu manzaraları belirir.

Kitap, bugün çağdaş sorunların ve güncel gelişmelerin belirlediği Ortadoğu’yu daha yakından kavramak için iyi fırsat.

  • Künye: Anne-Laure Dupont, Catherine Mayeur-Jaouen ve Chantal Verdeil – Ortadoğu Tarihi: 19. Yüzyıldan Günümüze, çeviren: Ayşe Meral, Doğu Batı Yayınları, tarih, 600 sayfa, 2022

Cyrus Schayegh – Ortadoğu ve Modern Dünyanın İnşası (2021)

Bugünkü Ortadoğu’yu daha iyi anlamak için muhakkak okunması gereken bir çalışma.

Ortadoğu’nun 19. yüzyılın ortasından 20. yüzyılın ortasına kadar nasıl bir seyir izlediğini irdeleyen Cyrus Schayegh, modern Ortadoğu’nun sosyo-mekânsal oluşumunu adım adım izliyor.

Bu süreçte köklü kentlerin ve bölgelerin dinamik modern dünya ekonomisine ve güçlü modern devletlere niçin, nasıl ve hangi aşamalarda biçim verdiğini ortaya koyan Schayegh, aynı zamanda Ortadoğu örneğinin bize dünyanın bütünü hakkında ne anlattığını da tartışmaya açıyor.

Bugün Suriye, Ürdün, Lübnan ve İsrail/Filistin’in yer aldığı, Bilad’üş-Şam (Büyük Suriye) olarak bilinen bölgeyi, 20. yüzyılın başındaki olağanüstü dönüşümüyle ele alan çalışma, öncelikle bölgenin geçmişine uzanarak coğrafyaya farkını katan kentlere odaklanıyor.

Bu kentlerin arasındaki iktisadi, sosyal ve siyasi bağları, bu bağları etkileyen faktörleri, sömürge devletlerin etkisini ve Osmanlı sonrası oluşan ulusdevletlerin bölgede yarattığı değişiklikleri birbirleriyle etkileşimi çerçevesine yerleştiren Schayegh, kentlerin, bölgelerin, devletlerin iç içe geçtiği, mekânın dönüştürücü güç olarak asıl aktör haline geldiği Ortadoğu’nun bütünlüklü bir fotoğrafını çekiyor.

  • Künye: Cyrus Schayegh – Ortadoğu ve Modern Dünyanın İnşası, çeviren: Gül Atmaca, İletişim Yayınları, tarih, 400 sayfa, 2021

Ali Çimen – Kısa Ortadoğu Tarihi (2016)

Ev sahipliği yaptığı onlarca uygarlıkla siyasi, kültürel ve tarihi hafızamızı şekillendirmiş Ortadoğu’nun kısa bir hikâyesi.

İslamiyetin ortaya çıkışından Osmanlı’nın Ortadoğu’daki egemenlik yıllarına, 1. ve 2. Dünya savaşlarının bölgeyi nasıl etkilediğinden modern Ortadoğu’nun doğuşuna pek çok konunun ele alındığı, bölge hakkında iyi bir kılavuz.

  • Künye: Ali Çimen – Kısa Ortadoğu Tarihi, Timaş Yayınları

Hamit Bozarslan – Ortadoğu: Bir Şiddet Tarihi (2010)

Tarihçi ve siyaset bilimci Hamit Bozarslan ‘Ortadoğu: Bir Şiddet Tarihi’nde, Ortadoğu’daki şiddetin kapsamlı bir kronolojisini sunuyor.

Kitabının ilk bölümünde Bozarslan, İran ve Osmanlı İmparatorluğu’nda yüzyılın başındaki devrimci tutkulara, ardından 1920’li yıllarda özellikle Irak, Suriye ve Filistin’de manda rejimlerinin kurulmasına ve bunun neden olduğu büyük isyanlara odaklanıyor.

Filistin’in 1948’de bölünmesiyle başlayan ikinci bölüm, 1950-1970 arasının devrimci muhalefeti ile bu dönemde kurulan otoriter rejimlerle ilgileniyor.

Yazar kitabının son bölümünde de, Mısırlı düşünür Seyyid Kutb’un mirasını ve günümüzün İslamcı muhalefetini ele alıyor.

  • Künye: Hamit Bozarslan – Ortadoğu: Bir Şiddet Tarihi, çeviren: Ali Berktay, İletişim Yayınları, siyaset, 390 sayfa

Roger Ford – Cennetten Mahşere (2018)

Osmanlı İmparatorluğu dünya ilişkilerinde 500 yılı aşkın bir süre başat bir güç oldu.

Gücünün doruğundayken üç kıtaya yayılan toprakları Basra Körfezi’nden şimdiki Cezayir’e, Avusturya sınırından doğuda Hazar Denizi’ne ve güneyde Sudan’a kadar uzanmaktaydı.

Ancak 19. yüzyılın başlarında nihai çöküş başladı.

Bu hikâyenin devamını biliyoruz:

Birinci Dünya Savaşı’nda en büyük kayıpları yaşayan devletlerin başında Osmanlı gelir.

İşte askeri tarihçilik alanında dünya çapında bir otorite olan Roger Ford, tarihi yeni baştan biçimlendirmiş Birinci Dünya Savaşı’nın Ortadoğu’daki seyrini kapsamlı bir şekilde izliyor.

Ford, bugünkü Irak’ın kuruluşundan Osmanlı’nın Kafkasya’daki toprak kazanma kavgasına, başarısızlıkla sonuçlanan Gelibolu harekâtından Osmanlı’nın Filistin’deki büyük yenilgisine, Birinci Dünya Savaşı’nın hem bölge hem de küresel düzendeki seyrini adım adım izliyor.

  • Künye: Roger Ford – Cennetten Mahşere: Ortadoğu’da Birinci Dünya Savaşı, çeviren: Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları, tarih, 504 sayfa, 2018

Daniel G. Bates ve Amal Rassam – Ortadoğu Halkları ve Kültürleri (2018)

Yanı başımızda kadim bir coğrafya olan Ortadoğu hakkında neler biliyoruz?

Ülkenin Suriyeli göçmen ve sığınmacılarla imtihanına bakıldığında, neredeyse hiçbir şey!

Daniel Bates ve Amal Rassam imzalı bu nitelikli sosyal-antropolojik çalışma, Ortadoğu halkları ve kültürleri hakkında bir başucu kitabı olmaya aday.

Yazarlar Ortadoğu’yu din, kimlik, İslam kültürü, toplum düzeni, topluluk kimlikleri, etnik gruplar, tarım, değişen köy yaşamı, kent hayatı, kadınların toplumdaki yeri ve iktidarın yereldeki örgütlenme biçimleri gibi zengin perspektiflerden irdeliyor.

Ortadoğu’nun bugün içinde bulunduğu belli başlı sorunların da ele alındığı çalışmayı, bölge hakkında aydınlanmak isteyenlerin muhakkak okuması gerekiyor.

  • Künye: Daniel G. Bates ve Amal Rassam – Ortadoğu Halkları ve Kültürleri, çeviren: M. Barış Gümüşbaş, Dipnot Yayınları, sosyoloji, 392 sayfa, 2018

Mete Çubukçu – Yıkılsın Bu Düzen! (2012)

  • YIKILSIN BU DÜZEN!, Mete Çubukçu, İletişim Yayınları, siyaset, 216 sayfa

 YIKILSIN

‘Yıkılsın Bu Düzen!’, yaklaşık yirmi yıldır Ortadoğu’yu izleyen gazeteci Mete Çubukçu’nun, Arap ayaklanmalarının öncesi ve sonrasına dair analizlerinden oluşuyor. Çubukçu burada, Tahrir meydanında, Tunus’ta, Libya’da kitlelerin başlattığı isyanların siyasi, ekonomik ve toplumsal nedenlerini, bu ayaklanmaların bölgede yarattığı büyük dönüşümü kapsamlı bir şekilde irdelerken, ayaklanmaların geleceğin Ortadoğu’sunda ne gibi etkiler oluşturacağı konusunda da öngörülerde bulunuyor. Yeni Arap düzeni, Ortadoğu ve demokrasi, Arap diktatörleri, Müslüman Kardeşler ve ayaklanmaların sosyal medyadaki etkileri ele alınan konulardan birkaçı.

Künye: Kolektif – Filistin: Devrim Sürüyor (2007)

‘Filistin: Devrim Sürüyor’, Filistin devrimci hareketinin en önemli örgütü olan Filistin Halk Kurtuluş Cephesi’ni ele alan yazılardan oluşuyor.

Abu Ali Mustafa, Ahmed Saadat, Faysal Darraj, George Habaş, Ghassan Kanafani, İbrahim Nassar, Leyla Halid, Adib Nema ve Meryem Abu Dagga, kitapta yazılarına yer verilen başlıca isimlerden.

Kitapta Filistin Halk Kurtuluş Cephesi 5. ve 6. Kongre belgeleri ile politik raporlar, röportajlar ve mektuplar bulunuyor.

Filistin sorunu, Ortadoğu’nun derin yaralarından.

Kitaptaki yazılar, var olan politik durumu analiz ederken, bu sorunun tarihsel kökenlerine de odaklanıyor.

  • Künye: Kolektif – Filistin: Devrim Sürüyor, çeviren: Akın Sarı, Anka Kitaplığı, siyaset, 319 sayfa