Kültür – Sayfa 33

Ayandan Mustafa Nuri Paşa – Abede-i İblis (2013)

ABEDE-İ İBLİS, Ayandan Mustafa Nuri Paşa, yayına hazırlayan: Amed Gökçen, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, kültür, 146 sayfa

Ezidiler, 12. yüzyıldan bu yana tarih sahnesinde olmalarına rağmen, kendilerine dair yazılı kaynak yok denecek kadar az. Bu kitap ise, bir zamanlar Musul valiliği yapmış Ayandan Mustafa Nuri Paşa’nın Ezidileri anlattığı ‘Abede-i İblis’ başlıklı risalesinin transkripsiyonu ve tıpkıbasımından oluşuyor. Paşa burada, Osmanlı İmparatorluğu’nun doğusunda yaşayan bir Kürt topluluğu olan Ezidileri dini inanışları, gelenekleri ve toplumsal kuralları ekseninde ele alıyor. Vali, Ezidiliği tamamen İslami görüşler çerçevesinden değerlendirse de, bu küçük risale, kadim Ezidi toplumuna dair nadir kaynaklardan biri olmasıyla önemli.

Kaan Göktaş – Oldu da Bitti Maşallah (2013)

OLDU DA BİTTİ MAŞALLAH, Kaan Göktaş, Ozan Yayıncılık, inceleme, 160 sayfa

Kaan Göktaş, ilgi çekici çalışması ‘Oldu da Bitti Maşallah’ta, çocuklar açısından kimi zaman fazlasıyla travmatik olabilen, Türkiye’de tabu konulardan sünneti tarih, din, etik ve çocuk hakları gibi farklı yönlerle irdeliyor. Semavi ve semavi olmayan dinlerde sünnetin tarihçesiyle çalışmasına başlayan yazar, devamında da, Yahudilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlık dinleri ve kültürlerinde sünnetin yerini; sünnetin Müslümanlığa ithal edilişini; Müslüman olmak için sünnet olmanın şart olup olmadığını; insan hakları, etik ve bilhassa tıp etiği bağlamında sünnet olgusu ve İslam kültüründe kadın sünneti gibi konuları tartışıyor.

Doğan Munzuroğlu – Dersim Aleviliği (2013)

DERSİM ALEVİLİĞİ, Doğan Munzuroğlu, FAM Yayınları, inceleme, 246 sayfa

Doğan Munzuroğlu, Alevi inancını Türk ulusal kimliğine yedekleyen anlayışları eleştirdiği ‘Dersim Aleviliği’nde, Dersim’de diğer Alevi bölgelerinden önemli farklılıklar gösteren Alevilik inancını araştırıyor. Aleviliği maddi yaşamın bir yansıması olarak değil, tamamen mana ve batın dünyasına ait gizemli bir boyut olarak ele alanları da eleştiren Munzuroğlu çalışmasında, Dersim’deki “Kırmanc” yaşam geleneğini; pirlik, rayberlik, mürşitlik, aşiret bağı, kirvelik, musahiplik gibi kurumsal yapıların Dersim yaşam geleneğindeki yerini; Dersim’in yakın tarihindeki dönüşümleri ve Kürt hareketinin bölgeye etkisini araştırıyor.

Stephen Kern – Zaman ve Uzam Kültürü (2013)

ZAMAN VE UZAM KÜLTÜRÜ, Stephen Kern, çeviren: Ali Selman, İletişim Yayınları, inceleme, 463 sayfa

Stephen Kern, modernizmi konu edinen birçok derste kaynak olarak gösterilen elimizdeki oylumlu çalışmasında, 1880-1918 arasında zaman ve uzam kültürüne odaklanıyor. Kitabın ilgi çeken yönlerinden biri, söz konusu dönem aralığında zaman ve uzamı felsefe, bilim, edebiyat ve sanat gibi farklı alanlarda yaşanan dönüşümler üzerinden izlemesi. Kern, bu dönemde zaman ve uzam deneyiminde yaşanan büyük devrimi, Einstein’ın görelilik kuramı, Freud’un bilinç dışı zihinsel süreçleri, Durkheim’ın zaman ve mekanın sosyal göreceliliği, Picasso’nun kübizmi, Joyce’un bilinç akışı tekniği ve Proust’un kayıp zaman arayışına odaklanarak saptıyor.

Nina Ergin (der.) – Anadolu Medeniyetlerinde Hamam Kültürü (2012)

ANADOLU MEDENİYETLERİNDE HAMAM KÜLTÜRÜ, kolektif, derleyen: Nina Ergin, çeviren: Ayşe Özbay Erozan, Koç Üniversitesi Yayınları, tarih, 414 sayfa

Aynı adlı bir sempozyuma sunulan bildirilerden derlenen elimizdeki çalışma, Anadolu tarihi ve mimarisiyle popüler ve sanatsal imgeleminde geniş yer tutan hamamları, mimari, kültürel, sosyal ve ekonomik yönleriyle ele alıyor. Selçuklu, Osmanlı, Safevi ve Babür dönemlerine ait hamamların incelendiği kitapta, Emevi Suriyesi’nde hamam kompleksleri, Anadolu Selçuklu kervansaraylarında hamamlar, Osmanlı İstanbulu’nda hamam işletmeciliği, Balkanlar’da az bilinen birkaç hamam, Yunanistan’daki Osmanlı hamamları, Osmanlı İmparatorluğu’nun Arap eyaletlerindeki hamamları ve ressamların gözüyle Türk hamamı gibi ilgi çekici konular yer alıyor.

Peter Burke ve R. Po-chia Hsia – Erken Modern Avrupa’da Çeviri (2012)

ERKEN MODERN AVRUPA’DA ÇEVİRİ, Peter Burke ve R. Po-chia Hsia, çeviren: Ferit Burak Aydar, İş Kültür Yayınları, inceleme, 310 sayfa

Birçok yazarın katkıda bulunduğu elimizdeki nitelikli çalışma, özellikle erken modern Avrupa’da, Rönesans’tan Aydınlanma dönemine uzanan süreçteki çeviri faaliyetlerini inceliyor. Kitapta, Çin’de çalışmalar yürüten Katolik misyonerliğinin çeviri faaliyetleri; erken modern Avrupa’da latince çeviriler, siyaset teorisi çevirileri, tarih çevirileri, çeviride Katolik inancının etkileri, bilimsel alışverişlerde çevirilerin rolü, Yunancaya çevirilerin Hellenizm ile Avrupa arasındaki bilimsel alışverişleri nasıl etkilediği ve Osmanlı’nın 16. 17. yüzyıllardaki Türkçe çevirilerle, Avrupa bilimiyle nasıl ilişki kurduğu irdeleniyor.

Aydan Çelik – Bi Tur Versene (2012)

Bİ TUR VERSENE, Aydan Çelik, Optimist Kitap, yaşam kültürü, 151 sayfa

Yazık ki bisiklet, Türkiye’de yeteri kadar kullanım imkânına sahip değil. Oysa biliriz ki bu araç, motorlu taşıtlar gibi, yabancı hiçbir destek almadan hareket eden, insanın organizmasının doğal bir uzantısıdır. İşte ‘Bi Tur Versene’ başlıklı bu kitap, ekolojist yazar-çizer Aydan Çelik’in, insanın en yaratıcı, en özgür ve doğaya en saygılı icatlarından biri olan bisiklete dair yazılarından oluşuyor. Kitabına, bir bisiklet manifestosuyla başlayan Çelik, çocukluğunun bisikletli günlerini, Batı’da ve Türkiye’deki bisiklet kültürünü, ünlü isimlerin bu araca dair yorum ve anekdotlarını, bisikletin konu edildiği filmleri anlatıyor.

Jerry Brotton – Rönesans (2012)

RÖNESANS, Jerry Brotton, çeviren: Hakan Gür, Dost Yayınevi, rehber, 175 sayfa

Rönesans dönemi ve Rönesans sanatı üzerine dersler veren Jerry Brotton, bu alandaki derin birikimini elimizdeki kitapta bir araya getiriyor. Brotton’un çalışması, eşi görülmemiş bu sürecin yarattığı entelektüel heyecanı ve kültürel deneyimi ortaya koyarken, Rönesans’la atbaşı giden dinsel baskıları, kölelik düzenini ve toplumsal kesimleri birbirinden ayıran büyük eşitsizlikleri de aydınlatıyor. Rönesans’ın sanat, arkeoloji, edebiyat, bilimsel çalışmalar alanlarındaki ürünlerini anlatan Brotton, Rönesans ile yaşadığımız çağ arasında önemli benzerlikler bulunduğunu savunarak 21. yüzyıl Rönesans’ı için bir vizyon da öneriyor.

Alan Pauls – Yalınayak Yaşamak (2012)

YALINAYAK YAŞAMAK, Alan Pauls, çeviren: Pınar Aslan, Can Yayınları, kültür, 77 sayfa

Arjantinli edebiyatçı Alan Pauls ‘Yalınayak Yaşamak’ta, dört başı mamur bir plaj güzellemesi sunuyor. Deniz kenarı ve imgeler arasındaki karmaşık ilişkinin merkezde olduğu ve bunun, yazarın yaşadıkları üzerinden ilerlediği metin, plajdaki hayata, denize, sayfiye yerlerine, buradaki insanların davranış özelliklerine, tatilin toplumlara göre farklılık gösteren icra biçimlerine, hatta arabalı açık hava sinemalarına kadar uzanıyor. Son beş yıldır tatillerini, görkemli bir doğa harikası olan Uruguay Cabo Polonio’da geçiren Pauls, küçük yaşlarından şimdiye hatırladıkları aracılığıyla, derli toplu bir plaj anlatısı kuruyor.

Mihály Hoppál – Avrasya’da Şamanlar (2012)

AVRASYA’DA ŞAMANLAR, Mihály Hoppál, çeviren: Bülent Bayram ve Hüseyin Şevket Çağatay Çapraz, Yapı Kredi Yayınları, kültür, 343 sayfa

Mihály Hoppál elimizdeki ilgi çekici çalışmasında, Şamanizmin eski kültürünün yanı sıra, bugünkü şamanların hayatını ve ritüellerini inceliyor. Hoppál çalışmasına, şamanların dünyasını irdeleyerek başlıyor. Burada Şamanizmin ne olduğu, bir kişinin nasıl şaman olduğu açıklanıyor ve şamanların hastalıkları sağaltmak, kurban törenlerini yönetmek, sözlü geleneğin koruyuculuğunu üstlenmek gibi toplumsal rolleri ele alınıyor. Yazar devamında da, şamanlığın kökenlerini, eski şaman resimlerini, halkların farklı şamanlık geleneklerini, şamanların nesneler dünyasını ve modern Şamanizmin hayatta kalma savaşını ele alıyor.