Orhan Silier – TİP’in Dağılmasının 1979-80 Aşaması (2021)

Türkiye İşçi Partisi’nde 1979-80’de yaşanan gelişmeler ve gerçekleştirilen tasfiyeler üzerinden geçen kırk yıla rağmen halen yoğun şekilde tartışılıyor.

Bu süreçte partide önemli görevler üstlenmiş Orhan Silier de bu kapsamlı çalışmasında, partide gerçekleşen bu tasfiyelerin nasıl geliştiğini, pek çok belgeye dayanarak aydınlatıyor.

‘TİP’in Dağılmasının 1979-80 Aşaması’, her şeyden önce, bu dağılma sürecinin sorumlularından birinin, bu süreci anlama ve hesap verme çabası olarak okunmalı.

Üzerinden 40 yıl geçse de, TİP’te yaşananlar, bugün de soldaki birçok parti ya da hareket içinde tekrarlanıp duruyor.

Dolayısıyla, politika ve yönetim anlayışı, stratejik açıklık, iç hukuka saygı gibi bu kitapta tartışılan sorunlar alabildiğine güncel.

Buralardaki insan ilişkilerinin, yeni bir toplum ütopyasının, buna bağlı güven, dayanışma ve insani ilişki biçimlerinin başlangıç tohumlarını taşımaktan uzak oluşu da, yine temel bir alan olarak gündemde.

Silier, Marksist hareketin sorun ve başarısızlıklarını yalnızca dış koşullara bağlamak yerine, içimize de dönmek, yaralarımızı tımar etmek gerektiğini savunuyor.

Kültürel şartlanmalarımız, eksiklerimiz, yol ayrımlarında yaptığımız ters patika seçimleri üzerinde durmayı, bunları sistemli bir biçimde tartışmayı, böylece onarımın, değişimin yollarını arayarak yeni bir yükselişe hazırlanmayı öneriyor.

TÜSTAV’a ve Tarih Vakfı’na bağışlanan, dönemle ilgili, elde başka kopyası kalmamış yüzlerce belgeye dayanılarak hazırlanmış olan çalışma, genç kuşakların sekterlikten, keskinliği marifet saymaktan uzak durma ve mücadelenin her adımında asıl hedefleri göz ardı etmeme açısından geçmiş kuşaklardan çok daha başarılı olacağı umuduna destek olmayı amaçlıyor.

  • Künye: Orhan Silier – TİP’in Dağılmasının 1979-80 Aşaması: Belgeler, Tanıklıklar, Sosyal Tarih Yayınları, anı, 524 sayfa, 2021

Kolektif – Proletaryanın Büyülü Kutusu (2021)

Türkiye siyasal hayatında çok önemli ve değerli bir yeri olan Türkiye İşçi Partisi, 13 Şubat 1961ʼde 12 işçi-sendikacı tarafından kuruldu.

Bu yıl, Türkiye İşçi Partisiʼnin 60. kuruluş yıldönümü ve bu eşsiz çalışma da, TİP sözcülerinin 1961-1971 döneminde yaptıkları o efsanevi radyo konuşmalarına odaklanıyor.

Türkiye’nin 1960ʼlı yıllarında radyo en önemli iletişim aracıydı.

Televizyon yayınları bu on yılın sonlarına doğru başlayacaktı.

Radyo, 1961 yılına gelinceye dek devletin ve egemen sınıfların ağzıydı.

Fakat mikrofonların başına Türkiye İşçi Partisi sözcüleri geçince, devlet radyosu bir anda “proletaryanın büyülü kutusu” haline geldi.

Türkiye İşçi Partisi sözcüleri, devlet radyosunda yaptıkları konuşmalarla yepyeni bir siyaset dili ve etkileyici bir siyasal seslenme biçimi oluşturdular.

İşte bu özenli çalışma, TİP sözcülerinin altı seçim için yaptıkları efsanevi radyo konuşmalarının metinlerini içermekle kalmıyor, Mehmet Ali Aybar’dan Yaşar Kemal’e, Kemal Türkler’den Can Yücel’e, Rıza Kuas’tan Hamdoş’a, Tarık Ziya Ekinci’den Çetin Altan’a TİP’in çok etkili hatiplerinin radyoda yaptığı konuşmaların ses kayıtlarını da içinde barındırıyor.

Bu tarihî konuşmalar, karekodlar aracılığıyla da dinlenebiliyor.

Yedi bölümden oluşan ‘Proletaryanın Büyülü Kutusu’nun “Nağmeler” başlığını taşıyan ilk bölümünde, Erdem Buriʼnin yazıp Tülay Germanʼın seslendirdiği ve TİPʼin seçim şarkısı olarak da kullanılan “Yarının Şarkısı” ile Can Yücel tarafından yazılıp Barış Özgenç tarafından bu kitap için özel olarak seslendirilen “TİP Türküsü” adlı şiir yer alıyor.

İkinci bölümde Gökhan Atılganʼın bu konuşmaları ele alan makalesi bulunuyor.

“Sesler” başlığını taşıyan üçüncü bölümde, TİPʼin sözcülerinin radyodaki seçim konuşmalarının metinleri yer alıyor.

Behice Boranʼın 1968ʼdeki radyo konuşması da ilk kez bu kitapla okuyucuya ulaşıyor.

“Sözler” başlığını taşıyan Dördüncü Bölümde TİPʼin 1963, 1965, 1966, 1968 ve 1969 seçim bildirileri yer alıyor.

TİP adına radyo konuşması yapan 43 kişinin portrelerinin yer aldığı beşinci bölüm, “Yüzler” başlığını taşıyor.

Kitabın ekler bölümünde ise, TİPʼin 1961-1969 dönemindeki radyo konuşmalarına ilişkin bazı belgeler bulunuyor.

  • Künye: Kolektif – Proletaryanın Büyülü Kutusu: Türkiye İşçi Partisi Radyoda, hazırlayan: Attila Aşut ve Gökhan Atılgan, Yordam Kitap, siyaset, 544 sayfa, 2021

Mustafa Şener – Türkiye Solunda Üç Tarz-ı Siyaset (2010)

Mustafa Şener ‘Türkiye Solunda Üç Tarz-ı Siyaset’te, 1961-1971 döneminde soldaki üç ana akımın, yani Yön Devrim Hareketi’nin (YDH), Milli Demokratik Devrim’in (MDD) ve Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) siyasal strateji konusundaki tezlerini inceliyor; aralarındaki farklılıkların nedenlerini ve sonuçlarını ortaya koyuyor.

Eser, sol hareketin en güçlü olduğu döneme odaklanması ve buradan hareketle solun günümüzde yaşadığı krizin nedenlerini anlamaya çalışmasıyla özellikle dikkat çekiyor diyebiliriz.

Şener, kuramsal ve tarihsel bir arkaplan çizdikten sonra, söz konusu hareketleri inceliyor ve ardından, üç hareketin stratejik tercihlerini, karşılaştırmalı olarak değerlendiriyor.

  • Künye: Mustafa Şener – Türkiye Solunda Üç Tarz-ı Siyaset, Yordam Kitap, tarih, 384 sayfa

Ahmet Tuncer Sümer – Adsız Kahramanlar (2018)

Gülay Ünüvar (Özdeş), Hüseyin İnan, Sinan Cemgil, Yusuf Aslan, Taylan Özgür, Alpaslan Özdoğan, Kadir Manga ve Tuncer Sümer’le birlikte THKO’nun (Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu) kuruluş çalışmalarına katılır ve ilk kurucuları arasında yer almış bir isimdir.

Ayrıca Ünüvar, ODTÜ’deki öğrenciliği sırasında hem uzun bir süre ODTÜ Sosyalist Fikir Kulübü (SFK) içinde farklı çalışmalarda bulunur hem de uzun sürmese de Türkiye İşçi Partisi’nin de (TİP) üyesi olur.

İşte bu kitap, Ünüvar’ın öğrencilik yılları ile THKO dönemine ilişkin anılarından oluşuyor.

Ünüvar burada, bu döneme ilişkin anılarını bizimle paylaşırken, aynı zamanda o dönemde mücadelenin içinde bulunmuş, adı sanı bilinmeyen pek çok adsız kahramanı karşımıza çıkarıyor.

Böylece çalışma, Türkiye yakın tarihinin çok yakıcı bir döneminde yaşananlara ışık tuttuğu gibi, söz konusu adsız kahramanları da okurlarına bir kez daha hatırlatmasıyla çok önemli.

  • Künye: Ahmet Tuncer Sümer – Adsız Kahramanlar: Gülay Ünüvar (Özdeş) Kitabı, Ayrıntı Yayınları, biyografi, 208 sayfa, 2018

Serpil Çelenk Güvenç – Solun Merceğinden Dış Politika (2008)

Serpil Çelenk Güvenç, kapsamlı çalışması ‘Solun Merceğinden Dış Politika’da, 1960-70 yılları arasındaki Türkiye İşçi Partisi deneyimini merkeze alarak, sol siyasetin NATO, Ortak Pazar, Kıbrıs, yabancı üsler ve ikili anlaşmalara dair dış politika anlayışına odaklanıyor.

Güvenç’in çalışması, sol hareketin sadece dünyada değil, Türkiye’de de güçlü olduğu bir dönemi irdelemesiyle dikkat çekiyor.

Üç bölümden oluşan kitabın ilk bölümünde, 27 Mayıs darbesi sonrasında, Türkiye sosyalist hareketin ivme kazanışı anlatılıyor.

İkinci bölümde, 60’lı yıllardaki dış politika ile TİP’in konuya yaklaşımı, son bölümde de, TİP’in Kıbrıs gündemi ele alınıyor.

  • Künye: Serpil Çelenk Güvenç – Solun Merceğinden Dış Politika, Daktylos Yayınları, siyaset, 295 sayfa

Kolektif – Türkiye Sosyalist Solu Kitabı 2 (2014)

TSİP’ten TİP’e, SDP’den Kurtuluş’a, Devrimci Yol’dan Birikim’e ve Halkın Yolu’na, 1970-80 arası Türkiye sol hareketin muhtelif örgütlerinden seçme metinler.

Derleme, hem Türkiye solunun fikri geleneğini çok iyi ortaya koyması hem de dönemin ideolojik yönelim ve bunalımlarını yansıtmasıyla büyük öneme haiz.

  • Künye: Kolektif – Türkiye Sosyalist Solu Kitabı 2, hazırlayan: Emir Ali Türkmen ve Ümit Özger, Dipnot Yayınları

Samim Kocagöz – Tartışma (2008)

Samim Kocagöz ‘Tartışma’da, 1960’lı yılların öğrencilerini, öğrenciler arasında gelişen ilerici-devrimci hareketi merkeze alıyor.

Kocagöz, başkahramanı Ekrem Mutaf’ın yaşadıkları üzerinden, 1960’ların öğrenci hareketinden 12 Mart darbesine giden süreci anlatıyor.

Roman, TİP’in yöneticisi ve tanınan bir avukat olan Mutaf’ın hayatı ekseninde, TİP içindeki gelişmeleri, aydınların uğradığı baskıları; Mutaf’ın çocukları ve yeğeni aracılığıyla da, 1968 gençliğinin ilk mücadelesini anlatıyor.

Kocagöz’ün kurgusu, öğrenci hareketinin yanı sıra, dönemin aydınlarını da olay örgüsünde önemli bir yere yerleştiriyor.

  • Künye: Samim Kocagöz – Tartışma, Literatür Yayıncılık, roman, 205 sayfa

Ali Yıldırım – FKF, DEV-GENÇ Tarihi (2008)

Ali Yıldırım’ın belgesel nitelikli ‘FKF DEV-GENÇ Tarihi’ isimli bu çalışmasının ilk baskısı 1988 yılında yapılmıştı.

Yıldırım, kapsamlı çalışmasında, Türkiye devrimci gençlik hareketinin ilk organizasyonlarından olan FKF DEV-GENÇ’i 1965-71 zaman aralığında izliyor.

Kitapta karşımıza, FKF DEV-GENÇ’in ilk olmaktan dolayı yaptığı hatalar, Türkiye devrimci gençliğine getirdiği yeni bakış açıları, o dönemdeki politik organizasyonlar ve FKF DEV-GENÇ’in bunlarla ilişkileri gibi kapsamlı konular çıkıyor.

Kitap, hedef aldığı konuyu incelerken, TİP, Milli Demokratik Devrim çizgisi, Yön-Devrim, Türk Solu, Aydınlık ve Sosyalist Dergi gibi yapılara dair önemli ayrıntılar da sunuyor.

  • Künye: Ali Yıldırım – FKF DEV-GENÇ Tarihi, Doruk Yayınları, tarih, 620 sayfa

Serpil Güvenç ve Sultan Özer (haz.) – Denizlerin Şekibe Ablası (2011)

  • DENİZLERİN ŞEKİBE ABLASI, hazırlayan: Serpil Güvenç ve Sultan Özer, Evrensel Yayınları, biyografi, 224 sayfa

 

‘Denizlerin Şekibe Ablası’, kısa bir süre önce aramızdan ayrılan Halit Çelenk’in eşi Şekibe Çelenk’in mücadeleyle dolu yaşam öyküsünü anlatıyor. Şekibe Çelenk’in hayatı, Türkiye sol hareketinde önemli bir role sahip. Zira Şekibe Hanım, Nâzım Hikmet’i görmek için Halit Çelenk’le Bursa yollarını arşınlamış; varoş kahvelerinde, Türkiye’nin TBMM’de temsil edilen ilk yasal sosyalist partisi TİP’i ve sosyalizmi anlatmış; partinin, Meclis’teki kanun tasarılarının hazırlanmasına katkıda bulunmuş ve meşhur Kavel direnişinin isim analığını üstlenmiş bir isim. Çelenk’in hayatının ayrıntılarına inen kitap, Türkiye yakın tarihine de ışık tutuyor.