Zihin – Dipnotski

David J. Chalmers – Bilinçli Zihin (2024)

Bu kitap, felsefe dünyasında bilinci anlama arayışında önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir.

Kitap, bilinci fiziksel dünyanın bir parçası olarak açıklamanın yetersizliğini savunarak, bilincin temel bir özellik olarak ele alınması gerektiğini öne sürer.

David J. Chalmers, bilinci açıklamanın zorluğunu “zor problem” olarak tanımlar.

Fiziksel dünyanın yasalarıyla bilinci açıklamak, tıpkı madde ile bilincin nasıl bir araya geldiğini anlamak gibi, temel bir zorluktur.

Kitap, bilinci yalnızca fiziksel süreçlere indirgemenin mümkün olmadığını savunur.

Bilincin öznel deneyimi, fiziksel dünyanın nesnel özelliklerinin ötesinde bir şeydir.

Chalmers, bilincin, tıpkı kütle veya yük gibi, evrenin temel bir özelliği olduğunu öne sürer.

Bu, bilincin fiziksel dünyayla ilişkili olsa da ondan bağımsız bir varoluşa sahip olduğunu ifade eder.

Kitap, bilincin evrenin her yerinde veya bazı özel sistemlerde (örneğin, beyinlerde) var olup olmadığı sorusunu tartışır.

Chalmers, bilincin evrenin temel bir özelliği olduğu görüşünü benimseyerek, evrenin bilinçli bir bütün olabileceği olasılığını da gündeme getirir.

Chalmers, felsefede bilinç üzerine yapılan çalışmaları yeni bir boyuta taşıyor ve bilinci anlamak için yeni bir çerçeve sunuyor.

Kitap, nörobilim, yapay zekâ ve kognitif bilim gibi alanlarda yapılan araştırmalara ilham vermiş ve bilinç üzerine daha derinlemesine çalışmaların yapılmasına katkı sağlamıştır.

Chalmers, farklı felsefi yaklaşımları ele alarak, bilinç konusundaki karmaşıklığı ve çok boyutluluğu göstermiştir.

Künye: David J. Chalmers – Bilinçli Zihin: Temel Bir Teori Arayışı, çeviren: Gülay Erol, Fol Kitap, felsefe, 624 sayfa, 2024

Mark Solms – Gizli Kaynak (2023)

Orangutanlar ağaç dallarında incir yemeye devam ederken, insanlar nasıl oldu da tapınaklar inşa eden hülyalı şairlere dönüşebildi?

Sinirbilim alanının en gözü pek düşünürlerinden Mark Solms, neredeyse ömrünü adadığı bu zor meselenin cevabını ‘Gizli Kaynak’ta mahir bir dedektif gibi kovalıyor.

Zihnin loş kuytularında durmadan geziniyor ve onlarca farklı vakaya tek tek, usanmadan misafir oluyor.

İnsan bilincinin nasıl ve neden ortaya çıktığı sorusu kadim.

‘Gizli Kaynak’ı özel yapansa, yeni ve hayret verici bir cevapla eve dönmesi.

Psikanalizin doğuşundan en güncel sinirbilim araştırmalarına dek uzanan, takip etmesi hiç de zor olmayan bir yolculuk bu.

Görkemli soruşturmalar yapabilme becerisine sahip tek canlı, bir kez daha kendi hikayesinin peşinde.

Bu ezeli muammaya ışık tutmaya, insan olmak deneyiminin filizlendiği o gizli kaynağa erişmeye hazırlanın.

Künye: Mark Solms – Gizli Kaynak: Bilincin Kaynağına Yolculuk, çeviren: Elif Kayurtar, Okuyanus Yayınları, bilim, 408 sayfa, 2023

John R. Searle – Zihin (2021)

Zihin felsefesindeki tartışmalar üzerine iyi bir çalışma arayanlar bu kitabı muhakkak edinmeli.

John Searle’ün bu alana yaptığı en özgün katkılardan biri ise, bu tartışmaların Descartes ve Hume gibi isimlere uzanan kökenlerini aydınlatması.

Analitik felsefenin en önemli isimlerinden olan Searle’ün, zihin felsefesindeki tartışmaları sistematik biçimde ele aldığı bu çalışması, 20. yüzyıldan günümüze uzanan dönemde zihin hakkındaki kavrayışımız üzerinde etkili olmuş tüm önemli pozisyonları, argümanları ve düşünce deneylerini aktarıyor.

Daha da önemlisi çalışma, bu fikirlerin kökenlerinin Descartes ve Hume gibi Batı Felsefesindeki başat figürlere nasıl dayandığını da gösteriyor.

Searle’ün amacı, okura zihin felsefesi hakkında kendi başına düşünebilmesini olanaklı kılacak düşünsel araçları sağlamak.

Dolayısıyla kitap, günümüzde merkezî öneme sahip olduğu kabul edilen zihin kavramı ve etrafındaki entelektüel iklim hakkında bilgi edinmek isteyen her okur için çok önemli bir kaynak niteliğinde.

Künye: John R. Searle – Zihin, çeviren: Deniz Saraç, Albaraka Yayınları, felsefe, 292 sayfa, 2021

Riccardo Manzotti ve Tim Parks – Zihnin Ucu Bucağı (2018)

“Herhangi bir anda bilincimiz, bilincinde olduğumuz şeyin formuyla aynıdır. Bir elma gördüğünde, bilincin ve elma aynı şeyden yapılmıştır.”

Ünlü romancı Tim Parks ile ünlü filozof ve robotik mühendisi Riccardo Manzotti arasında, zihin, beynin ve bilinç arasında gidip gelen çok zengin bir diyalog.

Parks’ın usta işi yorum ve soruları ile Manzotti’nin yanıtlarıyla ilerleyen kitap,

Bilgi/enformasyon kokar mı?
Bilinç kavramı neden bu denli zor?
Bilinç üzerinde beyin mi çevre mi belirleyici?
Bedenimiz beynimizin davranışları üzerinde ne kadar etkili?
Dil ve kelimeler nasıl doğar?
Bilinç ve dünya arasında nasıl bir ilişki var?
Ve bunu gibi birçok sorunun yanıtını arıyor.

Parks ve Manzotti bunu yaparken de, hem bizi zihin konusunda alışık olduğumuz kavramlar üzerine yeni baştan düşünmeye davet ediyor hem de bu konularla ilgilenmiş Aristo, Descartes, Galen Strawson, Giulio Tononi ve Daniel Dennett gibi filozof ve bilim insanlarının fikirlerini enine boyuna irdeliyor.

Künye: Riccardo Manzotti ve Tim Parks – Zihnin Ucu Bucağı: Bilinç ve Dünya Bir midir?, çeviren: Özde Duygu Gürkan, Metis Yayınları, felsefe, 168 sayfa, 2018

Jean-Pierre Changeux ve Paul Ricoeur – Neden, Nasıl Düşünürüz? (2009)

‘Neden, Nasıl Düşünürüz?’, sinir biyoloğu ile bir filozofun etik, insan doğası ve beyin konularına uzanan tartışmalarından oluşuyor.

Kitapta Jean-Pierre Changeux beyinle ilgili bilimsel açıklamalarda bulunurken, Paul Ricoeur ise, felsefi bakışıyla bu açıklamaları yorumluyor.

Changeux ve Ricoeur böylece, “Beynin yapısı ve işleyişi hakkında bilgi edinmek kendi benliğimize dair bilgimize nasıl bir katkıda bulunur?”, “Beynimizi tanımak günlük yaşamdaki deneyimimizi, dünyayla ve ‘öteki’yle olan ilişkimizi nasıl etkiler?” ve “Beyin ile düşünce/bilinç arasında nasıl bir ilişki vardır?” gibi soruların muhtelif yanıtlarını tartışıyor.

Künye: Jean-Pierre Changeux ve Paul Ricoeur – Neden, Nasıl Düşünürüz?: Etik, İnsan Doğası ve Beyin Üzerine Bir Tartışma, çeviren: İsmet Birkan, Metis Yayınları, bilim, 294 sayfa

John Brockman (ed.) – Zihin (2013)

Psikologlar, nörobilimciler, nörobiyologlar, dilbilimciler ve davranışsal genetikçilerin katkıda bulunduğu ‘Zihin’, beyin, hafıza ve kişilik konularını çok yönlü bir bakışla irdeliyor.

Kitapta,

Duyguların beyinde yer etme biçimleri,
Zihin ve cinsel seçilim arasındaki ilişki,
Zihin ve beyin arasındaki karmaşık bağlar,
Kişiliğin oluşumu,
İnsanın evriminde “ayna nöronların” etkisi,
Nöronların aktivitesiyle bilinçli zihin arasındaki ilişki,
Sayı ve renklerin algılanmasındaki benzer beyinsel temeller,
Memelilerde davranış değişikliklerine yol açan parazitler,
Ve çocuk beyninin öğrenme biçimleri gibi konular tartışılıyor.

Künye: Kolektif – Zihin, editör: John Brockman, çeviren: Beyza Bilal ve Zeynel Gül, Alfa Yayınları, bilim, 283 sayfa