Kategori: Deneme

Uğur Kökden – Doğu Akdeniz Yakından (2008)

Uğur Kökden ‘Doğu Akdeniz Yakından’ isimli bu kitabındaki denemelerinde, Akdeniz düşüncesinden hareketle, bu coğrafyayı, tarihinde yer etmiş uygarlıklar ve kültürler ekseninde ele alıyor.

Fakat Kökden, bunu söz konusu coğrafyayla sınırlamadan, insanın hayat boyu süren evrensel arayışı ve dünyayı, hayatı anlamlandırma çabası ekseninde yapıyor.

Bilhassa çağrışımların yoğun olduğu denemelerinde Kökden, gerek hatırlamalar ve gerekse tarihi ayrıntılar aracılığıyla, bu coğrafyanın doğasını ve tarihte tanık olduğu medeniyetlerin izini sürüyor.

Denemelerin, hem sunduğu tarihi ayrıntıları, hem de dünya edebiyatının önemli isimlerine yaptığı atıflarla zevkli bir okuma sunduğunu söyleyebiliriz.

  • Künye: Uğur Kökden – Doğu Akdeniz Yakından, Doruk Yayınları, deneme, 231 sayfa

John Steinbeck – Ben Bir Devrimciyim (2017)

Büyük yazar John Steinbeck’in Amerikan emekçilerinin zorlu yaşam koşullarının merkezinde yer aldığı, yazarın edebi, kişisel ve siyasi hislerini cesurca ifade ettiği denemeleri.

Sekiz bölüme ayrılan kitabında Steinbeck:

  • Yaşadığı veya ziyaret ettiği mekânlara dair izlenimlerini,
  • Amerika’da farklı sektörlerde çalışan işçilerin zorlu çalışma şartlarını,
  • Göçmen işçilerin beraberinde getirdiği dönüşümü,
  • Yazma üzerine düşüncelerini,
  • Hayatından geçmiş insanlara dair anılarını,
  • Gazetecilik günlerinden öğrendiklerini,
  • Savaş muhabirliği deneyimlerini,
  • Ve Amerika ile Amerikalı olmak konusundaki fikirlerini okurlarıyla paylaşıyor.

Steinbeck’in denemeleri, onun yalnızca bir yazar ve gazeteci olmadığını, aynı zamanda toplumsal meselelere karşı duyarlı ve sözünü sakınmayan dört dörtlük bir devrimci olduğunu bize yeniden hatırlatıyor.

Kendisinden hâlâ öğreneceğimiz çok şey var!

  • Künye: John Steinbeck – Ben Bir Devrimciyim, çeviren: Abdullah Yılmaz, Sel Yayıncılık, 492 sayfa

Jorge Luis Borges – Tartışmalar (2014)

‘Tartışmalar’, Latin Amerika edebiyatının öncü isimlerinden Jorge Luis Borges’in 1930’lu yıllarda kaleme aldığı denemelerinden oluşuyor.

Borges bu denemelerinde, kendine has ayrıntıcı bakışıyla,

  • Arjantin ve Uruguay’da Gauchesca şiirinin gelişimini ve öncü şairlerini,
  • Gerçeklik ve metafiziğin kesişmesini,
  • Okurun batıl etiğini,
  • Walt Whitman şiirinde dikkat çeken kimi özellikleri,
  • Mistik Kabala anlayışını,
  • Gerçekliğin postülasyonunu,
  • Akhilleus ile kaplumbağa paradoksunu,
  • Flaubert’in sıra dışı yazgısını,
  • Kutsal üçlü gizemini,
  • Anlatı sanatı ve büyü ilişkisini,
  • Ve Arjantinli yazarın gelenekle arasındaki ilişkiyi ele alıyor.

Kitaptaki denemeler, en çok yazarın geniş düşünsel, entelektüel ilgilerini ortaya koymalarıyla önemli.

  • Künye: Jorge Luis Borges – Tartışmalar, çeviren: Çiçek Öztek, İletişim Yayınları, deneme, 217 sayfa

Oscar Wilde – Yalancılık Sanatı (2008)

Oscar Wilde’ın diyalog şeklinde kaleme aldığı ‘Yalancılık Sanatı’, ağırlıklı olarak estetik konusunu işleyen felsefe yazılarından oluşuyor.

Esere adını veren yazının yanı sıra, ‘Sanatçı Olarak Eleştirmen’ başlıklı bir yazının da bulunduğu kitap, Wilde’ın yergi-mizah üslubunun da iyi örneklerinden.

Wilde, “Çağımız edebiyatının büyük çoğunluğuyla gülünç derecede sıradan kalmasının başlıca nedenlerinden birini, hiç kuşkusuz, bir sanat, bir bilim ve bir toplumsal zevk olarak yalancılığın gerilemesi oluşturuyor. Kadim tarihçiler lezzetli kurgularını bize olgu biçiminde sunmuşlardı, günümüz romancıları ise karşımıza kurgu kılığında sıkıcı olguları çıkarıyorlar.” diyor.

  • Künye: Oscar Wilde – Yalancılık Sanatı, çeviren: Ercüment Özkaya, Epos Yayınları, deneme, 139 sayfa

Memet Fuat – Güzelin Yararlısı (2014)

Memet Fuat’ın denemelerinden bir seçkiye dayanan ‘Güzelin Yararlısı’nın hedef kitlesi, ilkgençlik çağını sürenler.

Memet Fuat denemelerinde, eski zamanların güzelliklerini, usta sanatçının belli başlı özelliklerini, yeni şiiri anlamanın ipuçlarını, bilimsel eleştiriyi, düşünceye saygıyı, şiirin bugünkü durumunu, divan şiirinin edebiyatımızdaki yerini, sanatçıda içe kapanma sorununu ve sanatta teknoloji düşmanlığını anlatıyor.

Memet Fuat kitaba adını veren denemesinde ise, resim sanatı, heykel ve mimarinin sanatta güzele nasıl yaklaştıklarını ve bu çerçevede güzelin yararlarına yaklaşımdaki farklı algıları tartışıyor.

  • Künye: Memet Fuat – Güzelin Yararlısı, hazırlayan: Güven Turan, Yapı Kredi Yayınları, deneme, 111 sayfa

Tarık Buğra – Politika Dışı (2014)

‘Politika Dışı’, Tarık Buğra’nın farklı yerlerde yayınlanmış yazıları ile kendisiyle yapılmış söyleşilerden oluşuyor.

Buğra’nın düşünce dünyasına ve edebi anlayışına ışık tutmasıyla önem arzeden makaleler, dönem Türkiye’sinin kültür ortamından pek çok detay üzerine düşünüyor.

Buğra burada, Mehmet Akif Ersoy şiirinin özelliklerini, yazılan bir kitabın beraberinde getirdiği sınırları, sanatın sanat için mi yoksa halk için mi olduğunu, sanatçının niteliklerini, yazmayı, yazarlığın zorluklarını, Türkçenin karşı karşıya bulunduğu güncel sorunları, eğitim sistemindeki belli başlı çıkmazları ve tiyatro sanatının toplum hayatına katkılarını irdeliyor.

  • Künye: Tarık Buğra – Politika Dışı, Ötüken Yayınları, makale, 302 sayfa

Cansen Erdoğan – Hayatın C Şıkkı (2014)

Uluslararası hukuk, ticaret hukuku alanlarında avukatlık yapan Cansen Erdoğan, çocukluğundan beri ilgi duyduğu yazıyla da bağını hiç koparmamış.

Erdoğan, bu ilgisinin ilk ürünü olan kitabında, hayata, aşka, mutluluğa, arkadaşlığa, hayallere dair düşüncelerini okurlarıyla paylaşıyor.

Her insanın hayatta bir B planının olmasının yanı sıra, bir “C şıkkı”na da sahip olması gerektiğini düşünen Erdoğan, hayatın nasıl bir derya olduğunu, aşkın zihinde ve yürekte bıraktığı silinmez izleri, çikolata-kahve ikilisinin vazgeçilmezliğini, farklı bireyleri bir araya getiren ailenin olağanüstülüğünü, masalları ve hayalleri anlatıyor.

  • Künye: Cansen Erdoğan – Hayatın C Şıkkı, Sayfa 6 Yayınları, anlatı, 326 sayfa

Gediz Akdeniz – 7 Hariç (2008)

Gediz Akdeniz’in ‘7 Hariç’i, yazarın fizik ve yaşamla iç içe geçen denemelerinden oluşuyor.

Bazen anılardan bazen bilimin kendinden yola çıkan bu denemeler, okuru, geçmiş, şimdi, bilim, olan ve olması muhtemel olan ile hesaplaşmaya, karşıt kavramların ortak noktalarını bulmaya çağırıyor.

“Bu denemeler, geçmişinde kırgınlıklar ve kaygılar olan bir fizikçinin ötekini arama çabalarıdır. Düzensiz duyarlı insan davranışlarını gözleyerek ve onların yaşadıkları yerlerde dolaşarak beslediği karmaşıklık paradigması ile dönüşümleri aramaktır, ” diyen Akdeniz’in denemeleri, kişisel dünyasını yansıtmalarının yanı sıra, modernitenin bir kritiği olarak da dikkat çekiyor.

  • Künye: Gediz Akdeniz – 7 Hariç, Everest Yayınları, deneme, 183 sayfa

Ertuğ Uçar – Woolf’un İzinde (2017)

Ertuğ Uçar’ın bu kitabının ilk nüveleri, kendisinin deniz fenerlerine duyduğu tutkuyla ortaya çıkmış.

Yazarın, Virginia Woolf’un meşhur Deniz Feneri kitabına ilham kaynağı olan Godrevy Fenerini görmesiyle de kitabın devamı deyim yerindeyse çorap söküğü gibi gelmiş.

Bu kitap, Uçar’ın yazma deneyimini kelime ve kavramlara döktüğü ve bunu yaparken de Woolf’un ardında bıraktıklarının ince ince izini sürdüğü bir anlatı aslında.

Antalya, İstanbul, Eastburne ve St. Ives arasında hem coğrafi hem zihinsel bir yolculuğa çıkan Uçar’ın kitabı, neden yazdığımız, nasıl yazdığımız, yazarken neler yaşadığımız ve yazmamızın altındaki psikolojik ve varoluşsal etkenler konusunda bir tefekkür metni.

Yazar adaylarının da kendini ispatlamış yazarların da bakmakla iyi edecekleri bir kitap.

  • Künye: Ertuğ Uçar – Woolf’un İzinde, Can Yayınları, deneme, 96 sayfa

Ali Rıza Gelirli – Karşı Çıkabilmenin Sükûneti (2014)

Ali Rıza Gelirli ‘Karşı Çıkabilmenin Sükûneti’nde, hayatı, şiiri, edebiyatı ve siyaseti konu edinen denemelerini okurlarıyla paylaşıyor.

Yazarın denemelerinde işlediği bazı konular şöyle:

Uygar toplumun duygu halleri,

Doğayla neden manevi ve ahlaki bir bağlılık ilişkisi kurmamız gerektiği,

Yaşamı zehirleyen bir virüs olarak emek-sermaye süreci,

Kardeşlik fikrinin inşası ve çöküşünün nedenleri,

İktidar sistemlerinin pusulası olarak hukuk sistemlerinin işleyişi,

Bilim ve anaakım kültürün güç dengeleriyle ilişkisinin sonuçları,

Anarşizm ve ideoloji ilişkisi,

Anarşizm tarihinden portreler,

Ve sanat emperyalizminin şiire yansımalarını anlatıyor.

  • Künye: Ali Rıza Gelirli – Karşı Çıkabilmenin Sükûneti, Kibele Yayınları, deneme, 156 sayfa