Etiket: Orhan Düz

Peter Gay – Modernizm (2025)

Peter Gay’in bu kitabı, modernizmin tarihini edebiyat, sanat, müzik ve mimari üzerinden geniş bir çerçevede ele alıyor. Gay, modernizmi yalnızca bir estetik yönelim olarak değil, 19. yüzyıl sonundan 20. yüzyıl ortasına kadar süren kültürel, toplumsal ve entelektüel bir devrim olarak görüyor. ‘Modernizm: Sapkınlığın Cazibesi’ (‘Modernism: The Lure of Heresy’), hem modernizmin kökenlerine hem de onun dönüştürücü etkilerine dair kapsamlı bir panorama sunuyor.

Gay’e göre modernizmin temelinde “sapkınlığa kapılma cazibesi” (the lure of heresy) yatıyor. Yani modernistler, geleneksel otoritelere, ahlaki normlara ve estetik kurallara karşı çıkarak, “ihanet” sayılabilecek yeniliklere yöneldiler. Bu ihanetin hedefinde yalnızca sanatsal kalıplar değil, aynı zamanda toplumsal ve dini değerler de vardı. Modernistler, bilinçdışının keşfi, bireysel özgürlüğün vurgulanması ve estetik deneyimin dönüştürücü gücü üzerinden yepyeni ifade biçimleri aradılar.

Kitapta, Joyce, Woolf, Kafka, Picasso, Schoenberg, Stravinsky, Le Corbusier gibi modernizmin farklı alanlardaki öncüleri ele alınıyor. Gay, bu figürlerin ortak paydasını hem bireysel hem de kolektif düzeyde bir kopuş ve yeniden kurma arzusunda buluyor. Modernizm, geçmişin mirasını reddederken ondan beslenmeye de devam ediyor; bu gerilim, hareketin yaratıcı dinamizmini besliyor.

Peter Gay ayrıca, modernizmin iki dünya savaşı, faşizm, komünizm ve kitlesel şiddet gibi yıkıcı tarihsel bağlamlarla iç içe geçtiğini; buna rağmen özgürlük, yaratıcılık ve bireyselliğe dair umutları diri tuttuğunu vurguluyor. Kitap, modernizmi yalnızca sanatsal bir dönem değil, insanlığın düşünce ve duyarlılık tarihinde dönüştürücü bir çağ olarak konumlandırıyor.

  • Künye: Peter Gay – Modernizm: Sapkınlığın Cazibesi, çeviren: Orhan Düz, Everest Yayınları, sanat, 648 sayfa, 2025

Otto Rank – Psikoloji ve Ruh (2025)

Otto Rank’ın bu çalışması, ruh ile psikoloji arasındaki karmaşık ilişkiyi derinlemesine inceleyen temel bir çalışmadır. ‘Psikoloji ve Ruh’ (‘Seelenglaube und Psychologie. Eine prinzipielle Untersuchung über Ursprung, Entwicklung und Wesen des Seelischen’), ruhsal olanın kökenlerini, gelişimini ve özünü anlamaya yönelik prensipli bir soruşturma yürütür. Psikolojinin ortaya çıkışıyla birlikte ruh kavramının geçirdiği dönüşümleri ve bu iki alan arasındaki potansiyel çatışma noktalarını ele alır. Rank’a göre, ilkel insanın ruh inançları, ölüm korkusu ve yaşamı anlamlandırma çabasıyla yakından ilişkilidir. Bu inançlar, ritüeller, mitler ve dinsel pratikler aracılığıyla toplumsal olarak paylaşılır ve bireyin psikolojik yapısını şekillendirir.

Kitapta, psikolojinin bilimselleşme süreciyle birlikte ruh kavramının nasıl nesneleştirildiği ve incelenmeye çalışıldığı tartışılır. Rank, geleneksel ruh anlayışının psikolojik teorilerdeki yerini sorgular ve ruhsal olanın sadece soyut bir inanç sistemi olmadığını, aynı zamanda bireyin iç dünyasını, motivasyonlarını ve davranışlarını derinden etkileyen psikolojik bir gerçeklik olduğunu savunur. Ruh ve beden arasındaki dualizm eleştirilirken, psikolojik süreçlerin ruhsal deneyimlerle nasıl iç içe geçtiği vurgulanır. Rank, bireysel psikolojinin gelişiminde ruh inançlarının oynadığı rolü, özellikle çocukluk dönemi deneyimleri ve kültürel etkileşimler bağlamında analiz eder. Ruhsal kavramların, bireyin kimlik oluşumu, değer yargıları ve anlam arayışı üzerindeki etkileri detaylı bir şekilde incelenir.

Rank, psikolojinin ruh inancından tamamen bağımsız düşünülemeyeceğini, zira insan deneyiminin temelinde ruhsal bir boyutun var olduğunu ileri sürer. Ancak, bu ruhsal boyutun dinsel dogmalarla sınırlı olmadığını, bireysel ve toplumsal psikolojik süreçlerle sürekli etkileşim halinde olduğunu savunur. Kitap, ruh inancı ve psikoloji arasındaki diyalektik ilişkiyi anlamaya yönelik kavramsal bir çerçeve sunar. Rank, her iki alanın da insan doğasını ve deneyimini anlamak için farklı perspektifler sunduğunu ve bu perspektiflerin birbirini tamamlayabileceğini öne sürer. Sonuç olarak, eser, ruhsal olanın psikolojik anlamını ve psikolojinin ruh inancıyla olan kaçınılmaz bağını derinlemesine keşfeden önemli bir çalışmadır.

  • Künye: Otto Rank – Psikoloji ve Ruh, çeviren: Orhan Düz, Albaraka Yayınları, psikoloji, 184 sayfa, 2025

Victor J. Stenger – Bilim Tanrı’yı Buldu mu? (2025)

Victor J. Stenger’in ‘Bilim Tanrı’yı Buldu mu?: Evrende Amaç Araştırmasında Son Bulgular’ (‘Has Science Found God?: The Latest Results in the Search for Purpose in the Universe’) adlı kitabı, bilimsel kanıtların evrende bir amaç veya Tanrı’nın varlığına işaret edip etmediği sorusunu ele alıyor. Stenger, bilimsel keşiflerin, evrenin doğal süreçlerle açıklanabileceğini ve doğaüstü bir varlığa ihtiyaç olmadığını gösterdiğini savunuyor. Kitap, fizik, kozmoloji, biyoloji ve nöroloji gibi farklı bilim dallarından elde edilen kanıtları inceleyerek, Tanrı’nın varlığına dair iddiaları eleştiriyor.

Stenger, evrenin başlangıcı, yaşamın kökeni, bilincin doğası ve evrenin ince ayarı gibi konuları ele alarak, bu konularda bilimsel açıklamaların doğaüstü açıklamalarla rekabet ettiğini gösteriyor. Ona göre, bilimsel kanıtlar, evrenin ve yaşamın doğal süreçlerle ortaya çıktığını ve bu süreçlerin Tanrı’nın müdahalesine ihtiyaç duymadığını gösteriyor. Stenger, evrenin ince ayarı iddiasını da eleştirerek, evrenin yaşamı desteklemek için özel olarak tasarlanmadığını, aksine yaşamın evrenin koşullarına uyum sağladığını savunuyor.

Kitap, dinin bilimle uyumlu olduğu veya bilimin Tanrı’nın varlığını kanıtladığı iddialarına karşı çıkıyor. Stenger, bilimin, dinin iddialarını test edebileceğini ve bu testlerin genellikle dinin iddialarını desteklemediğini belirtiyor. Ona göre, bilim ve din farklı alanlarda faaliyet gösteriyor ve birbirleriyle çatışmaları gerekmiyor. Ancak, dinin doğaüstü iddiaları, bilimsel kanıtlarla çeliştiğinde, bilimin tercih edilmesi gerektiğini savunuyor. Stenger, bilimin, evrenin ve yaşamın doğal süreçlerle nasıl ortaya çıktığını ve nasıl işlediğini anlamak için en iyi araç olduğunu vurguluyor.

  • Künye: Victor J. Stenger – Bilim Tanrı’yı Buldu mu?: Evrende Amaç Araştırmasında Son Bulgular, çeviren: Orhan Düz, Beyaz Baykuş Yayınları, bilim, 416 sayfa, 2025

Roger Ariew – G. W. Leibniz ile Samuel Clarke Mektuplaşması (2025)

Bu kitap, 17. yüzyılın iki önemli filozofu olan Gottfried Wilhelm Leibniz ve Samuel Clarke arasında geçen yazışmaları derli toplu bir şekilde sunuyor. Bu mektuplaşma, felsefe tarihinin en önemli tartışmalarından biri olarak kabul edilir ve evren, Tanrı, özgür irade, madde gibi temel felsefi konularda farklı görüşlerin çarpıştığı bir zemin oluşturur.

Ariew, kitabında bu mektupları sadece tarihsel bir belge olarak sunmakla kalmaz, aynı zamanda felsefi bir analiz de yapar. Leibniz’in idealist ve monadolojik görüşleriyle, Clarke’ın Newtoncu ve mekanikçi görüşleri arasındaki temel farklılıkları ortaya koyar. Bu karşıtlıklar, felsefe tarihine derin izler bırakmış ve modern felsefenin gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur.

Kitap, Leibniz’in evrenin önceden belirlenmiş bir düzen içinde olduğu ve her şeyin en iyi şekilde olduğu şeklinde ifade ettiği “önceden belirlenmiş uyum” ilkesiyle, Clarke’ın Newton’un fizik yasalarına dayalı daha mekanik bir evren anlayışı arasındaki gerilimi vurgular. Ayrıca, özgür irade, ruhun maddeyle ilişkisi, Tanrı’nın evrendeki rolü gibi konularda iki filozof arasındaki farklı görüşler de detaylı bir şekilde incelenir.

Ariew’ın çalışması, bu mektuplaşmanın felsefe tarihindeki yerini ve önemini vurgulamanın yanı sıra, modern felsefi tartışmaların temelini oluşturan birçok konuyu daha iyi anlamamıza yardımcı olur. Kitap, felsefe öğrencileri ve araştırmacılar için olduğu kadar, felsefeye ilgi duyan herkes için de değerli bir kaynak niteliğinde.

  • Künye: Roger Ariew – G. W. Leibniz ile Samuel Clarke Mektuplaşması, çeviren: Orhan Düz, Albaraka Yayınları, tarih, 2025

Todd May – Foucault’nun Felsefesi (2024)

Michel Foucault’nun tarihsel ve felsefi araştırmaları, arkeolojik, soybilimsel ve etik gibi birçok aşamaya sahiptir.

Ancak bu aşamalarda değişmeyen şey, tüm bu araştırmaları tetikleyen sorudur: Biz kimiz?

Foucault’nun erken dönemde kaleme aldığı ‘Deliliğin Tarihi’nden yakın geçmişte yayımlanan ‘Collège de France Dersleri’ne kadar olan yolculuğunun izini süren Todd May, kim olduğumuz sorusunun farklı bağlamlarda farklı görünümlere sahip olsa da Foucault’nun eserlerinin bir noktasında mutlaka var olduğunu gösteriyor.

May bunu yaparken, Foucault’nun eserlerini ayrıntılı bir şekilde inceliyor ve Freud, Nietzsche ve Sartre gibi diğer düşünürlerle yapılan karşılaştırmalardan da etkili bir şekilde yararlanarak tarihsel bir bağlama yerleştiriyor.

‘Foucault’nun Felsefesi’, Foucault’yu felsefenin yanı sıra siyaset, sosyoloji ve tarih açısından inceleyenler tarafından memnuniyetle karşılanacak, anlaşılması kolay ve ilham verici bir giriş niteliğinde.

Kitaptan bir alıntı:

“Foucault ile birlikte kim olduğumuzu, şu anda kim olduğumuzu sormalıyız. Bu sorunun seyrini onun metinlerinde ve hep kısmi olarak verdiği yanıtlarda takip etmeliyiz. Ne var ki kim olabileceğimize dair tutkulu bir merak olmadığı sürece bu yolun beyhude olduğu er ya da geç anlaşılır. Foucault o tutkuyu bize aşılamaz. Yalnızca bize söylenen kim olduğumuzun olasılıklara bağlı oluşunu açığa vurabilir ama başka biri olma arzusunu alevlendiremez. Bu arzu eğer alevlenecekse, kendi hayatları değişime açık olanlar tarafından alevlendirilecektir.”

  • Künye: Todd May – Foucault’nun Felsefesi: Kim Olduğumuz Üzerine Bir İnceleme, çeviren: Orhan Düz, İrene Kitap, felsefe, 280 sayfa, 2024

Roy F. Baumeister – İnsan Nasıl Kendisi Olur? (2024)

Benlik, hemen herkesin aşina olduğu ancak tanımlaması ve anlaması zor bir kavramdır.

Öncü araştırmacı, sosyal psikolog Roy F. Baumeister’ın imzasını taşıyan bu kitap, insan benliğinin panoramik bir görüntüsünü sağlamak için geniş bilgi birikimini sentezliyor.

İnsan benliğinin nasıl geliştiğini ve işlediğini, neden var olduğunu ve yaşam yolculuğunda hangi problemlerle karşılaştığını inceleyerek bu konulara yeni bir ışık tutuyor.

  • Kendini tanımanın faydaları nelerdir ve ne kadar ulaşılabilir?
  • Tek bir benliğimiz mi var, yoksa birden fazla mı?
  • Benlik ve toplumun ilişkisi nedir?

Baumeister, 28 kısa bölümden oluşan kitabında tüm bu karmaşık kavramları netlik ve içgörü ile açıklıyor.

Hem bireylerin hem de kültürlerin gelişmesini sağlamada benliğin oynadığı merkezi rolü ortaya koyuyor.

  • Künye: Roy F. Baumeister – İnsan Nasıl Kendisi Olur?, çeviren: Orhan Düz, Albaraka Yayınları, psikoloji, 576 sayfa, 2024

Michael Tomasello – İnsan Düşünüşünün Doğal Tarihi (2024)

Tomasello, insan öncesi atalarımızın, günümüzün büyük maymunları gibi, sorunları düşünerek çözebilen sosyal varlıklar olduğunu savunuyor.

Gelgelelim ekolojik değişiklikler sadece kendi bireysel hedefleri peşinde koşan bu rekabetçi canlıları daha işbirlikçi bir yaşam formuna zorladı.

Böylece ilk insanlar eylemlerini koordine etmek ve düşüncelerini işbirliği kurdukları ortaklarına iletmek zorunda kaldılar.

Tomasello’nun “ortak maksatlılık hipotezi”, sosyal açıdan giderek karmaşıklaşan bu yaşam formunun nasıl olup da kavramsal açıdan karmaşıklaşan düşünme biçimlerine yol açtığını ortaya koyuyor.

Hayatta kalabilmek için insanların dünyayı çeşitli sosyal perspektiflerden görmeyi, sosyal olarak yinelenen çıkarımlar yapmayı ve grubun normatif standartları aracılığıyla kendi düşüncelerini denetlemeyi öğrenmesi gerekiyordu.

Dil ve kültür bile öteden beri süregelen birlikte çalışma ihtiyacından doğdu.

Tomasello, bizi diğer büyük maymunlardan en çok ayıran şeyin, işbirliğine ve iletişime dayalı yeni etkileşim biçimlerimizin ortaya çıkardığı yeni düşünme tarzları olduğunu gösteriyor.

‘İnsan Düşünüşünün Doğal Tarihi’, insanın toplumsallığı ile biliş arasındaki bağlantı hakkında bugüne değin yapılmış en ayrıntılı bilimsel analizi sunuyor.

İnsan düşünüşünü eşsiz kılan şey nedir?

Michael Tomasello’nun maymunlar ve çocuklarla yaptığı deneysel çalışmalardan yola çıktığı bu ufuk açıcı kitabı, insan bilişinin evrimsel kökenlerine dair önemli yeni görüşler ileri sürüyor.

  • Künye: Michael Tomasello – İnsan Düşünüşünün Doğal Tarihi, çeviren: Orhan Düz, Yapı Kredi Yayınları, bilim, 216 sayfa, 2024

Edvard Munch – Mahrem Günlükler (2024)

Çığlık adlı tablosuyla küresel bir kültür ikonuna dönüşen Norveçli ressam Edvard Munch (1863-1944) eserlerinde melankoli, endişe, bunalım, korku ve iç sıkıntısı temalarını ustalıkla işledi.

İlk çizimlerinden itibaren benzersiz bir üslup geliştiren Munch, insan ruhunun derinliklerine nüfuz eden bakışı ve dışavurumcu tarzıyla âdeta huzursuzluğun resmini yapmayı başardı.

Munch ressam olduğu kadar yazar olarak da yeteneklerini ortaya koydu.

Nitekim gençliğinden itibaren anı, kurgu, portre yazıları, şiir ve felsefi deneme tarzında metinler kaleme aldı.

İnsanlık durumunun hem coşkusunu hem de karanlık dehlizlerini şiirsel bir dille günlüklerine yansıtan Munch, yazılarında resimlerini bütünlüyor gibidir.

Munch günlüklerinde sadece sanat anlayışını ya da eserlerini var eden unsurları değil, kişiliğinin gizli yanlarını da bazen ironik, komik, sevecen, bazen gotik, romantik sözlerle ve hikâyelerle ortaya koyuyor.

Yer yer Nietzsche’nin üslubuna yaklaşan, kimi zaman ise kendi uçurumundan kaçmaya çalışan Munch’un günlüklerini okuyanlar, ressamın yaşam öyküsünü takip ederek dostluk, aile ve aşk hakkındaki düşüncelerini öğreneceği gibi, onun kronik depresyonunu ve içindeki Çığlık’ı da hissedecektir…

Munch, “Benim gözümde hayat bir hücrenin penceresinden dışarıya bakmak gibidir. Vaat edilmiş topraklara asla ulaşamayacağım” diyor.

  • Künye: Edvard Munch – Mahrem Günlükler: “Bizler Dünyadan Püsküren Alevleriz”, çeviren: Orhan Düz, Beyoğlu Kitabevi, günlük, 224 sayfa, 2024

Nigel Barber – Acımasız Bir Dünyada Merhamet (2023)

İnsan toplulukları ve doğadaki diğer bireyler, gerek kendi tabiatları gerekse de hayatlarını güven içinde sürdürmelerini sağlayacak ortak çıkarlar nedeniyle bir araya gelirler.

Yiyecek içecek kaynaklarına ulaşmak, barınmak, tehlikeler karşısında birbirlerini korumak ve sosyalleşmek başlıca kaygılarını oluşturur.

Bu topluluklardaki ilişkiler yalnızca çıkar odaklı mıdır?

Birlik, aidiyet, utanç, suçluluk hissi de bir çeşit fedakârlık eylemi sayılabilir mi?

Peki, düzenli kan bağışında bulunan, vergilerini ödeyen, zor durumdakilere yardım eden ve vatanını korumak için canından vazgeçen kişilerin olduğu bir toplumda katil doktorlara, pedofil rahiplere, hırsızlara ve beyaz yakalı suçlulara ne demeli?

Sabah erkenden kalkan, kahvaltısını yapan, takım elbisesini giyen ve topluma karışmak üzere sokağa çıkan insanlar bu denli ahlaksız olabiliyorsa kime güveneceğiz?

Nigel Barber ‘Acımasız Bir Dünyada Merhamet: Fedakârlığın Evrimi’nde ilkel toplumlardan günümüze fedakârlık biçimlerini ve evrimini irdeliyor.

Barber, evrimsel psikolojinin açıklayıcı içgörüleri eşliğinde, nezaket konusunda cinsiyet farklılıkları, suçluları ıslah etmede yeni yaklaşımlar, nezaketin sağlıkla bağlantısı ve çevre hareketindeki fedakârlığın siyasi tezahürleri gibi ilgi çekici konuları tartışıyor.

  • Künye: Nigel Barber – Acımasız Bir Dünyada Merhamet: Fedakârlığın Evrimi, çeviren: Orhan Düz, Alfa Yayınları, inceleme, 480 sayfa, 2023

Walter Feldman – Osmanlı’da Mevleviliğin Kültürel Tarihi (2022)

Mevleviliğin kültürel tarihi, Osmanlı öncesi Anadolu’nun ve Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyal hayatını anlamamızda önemli kapıları aralıyor. Yüzyılları aşındıran Mevlevilik tarihi, mistik bağlamda edebî ve müzikal zenginliğiyle geniş coğrafyaların kültürel kökenlerini yakından tanımamızı sağlıyor.

Bugün hâlâ kültür hayatımızda önemli bir yere sahip olan Mevlevi kültürüne bakış, geçmişi olduğu gibi bugünü de gözler önüne seriyor.

Müziği ve edebiyatı bedensel performanslarla harmanlayan Mevlevi törenlerini ve yaşayış pratiklerini anlatan bu eser, Osmanlı’nın kültür tarihini çeşitli yönleriyle bize sunuyor.

Bunu yaparken dinî olanı, mistik olandan ayırarak tasavvuf inancının ruhta ve bedende nasıl tezahür ettiğini gösteriyor.

Üstelik bu kültürün gelişimine öncülük eden isimler, Walter Feldman’ın değerli anlatımıyla kültürel yolculuğumuza refakat ediyor.

  • Künye: Walter Feldman – Osmanlı’da Mevleviliğin Kültürel Tarihi: Osmanlı İmparatorluğu’nda Şiir, Müzik ve Tasavvuf, çeviren: Orhan Düz, Fol Kitap, tarih, 320 sayfa, 2022