Stephen Jay Gould – Dipnotski

Stephen Jay Gould – İnsanın Yanlış Ölçümü (2024)

Stephen Jay Gould’un ‘İnsanın Yanlış Ölçümü’ adlı kitabı, insan zekâsının ölçülmesi ve bu ölçümlerin tarihsel olarak nasıl kullanıldığı üzerine derinlemesine bir inceleme yapıyor.

Gould, zekâ testlerinin ve ırkçılık gibi ideolojilerin bir araya gelerek nasıl tehlikeli sonuçlar doğurduğunu ortaya koyar.

Gould, zekânın tek bir sayıyla ifade edilemeyeceğini ve zekâ testlerinin kültürel önyargılarla dolu olduğunu savunur.

İnsan davranışlarının tamamen biyolojik faktörlerle belirlendiğini öne süren biyolojik determinizm teorisini eleştirir.

Zekâ testlerinin, tarih boyunca ırkçı ideolojileri desteklemek için kullanıldığını gösterir.

Zekâ farklılıklarının sosyal eşitsizlikleri meşrulaştırmak için kullanılmasının yanlışlığını vurgular.

Kısacası, Gould, “İnsanın Yanlış Ölçümü”nde zekâ ölçümünün tarihsel ve bilimsel sorunlarını ortaya koyarak, bu ölçümlerin insanları kategorize etmek ve hiyerarşize etmek için kullanılmasının tehlikelerini gözler önüne serer.

Kitap, hem bilimsel bir çalışma hem de toplumsal adalet için önemli bir savunma metni olarak kabul edilir.

‘İnsanın Yanlış Ölçümü’, yayımlandığı 1981 yılında bilimsel otoritenin masum gibi görünen maskesi altında ırkçılık, sınıf ayrımcılığı ve cinsiyetçilik gibi önyargıların nasıl körüklendiğini çarpıcı bir şekilde ortaya koydu.

Gould’un sosyal bilimler için büyük önem taşıyan eseri, zekâyı ve dolayısıyla insan “değerini” kafatası büyüklüğüne, kıvrımlara ya da dar kapsamlı testlerdeki puanlara göre değerlendirenlerin ana motivasyonlarını inceliyor.

Künye: Stephen Jay Gould – İnsanın Yanlış Ölçümü, çeviren: Ebru Kılıç, Nova Yayınları, bilim, 432 sayfa, 2024

Stephen Jay Gould – Darwin ve Sonrası (2020)

Stephen Jay Gould’un, Charles Darwin ve onun bilimsel mirası üzerine yazdığı denemeleri, bizde bu aralar temin edilemiyordu.

Şimdi yeniden raflardaki yerini alan kitap, evrim kuramını açıklıyor, Darwin’in düşüncesinin bilim dünyası ve toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini ayrıntılı bir üslupla anlatıyor.

Gould burada, insanın evrimleşmesini ele alırken Friedrich Engels’in beynin evriminde düşüncenin değil emeğin belirleyici olduğu görüşünü ileri sürmede ne kadar haklı olduğunu belirtiyor ve Homo sapiens’in ırklara ayrılmaması gerektiğini belirtiyor.

Kitabın yayımlandıktan sonra, Amerika’da milyonlarca adet sattığını da belirtelim.

Künye: Stephen Jay Gould – Darwin ve Sonrası: Doğa Tarihi Üzerine Düşünceler, çeviren: Ceyhan Temürcü, Say Yayınları, bilim, 352 sayfa, 2020

Stephen Jay Gould – Yaşamın Tüm Çeşitliliği (2009)

Zoolog, jeolog ve Darwin yorumcularından Stephen Jay Gould ‘Yaşamın Tüm Çeşitliliği’nde, insan evrimi konusu üzerinden ilerleme mitosunu irdeliyor.

İnsanın ne yaratılışın tacı, ne de evrimin doruğu olduğunu söyleyen Gould’a göre insan, “evrimin devasa soykütük ağacındaki önemsiz küçücük bir dal”dan başka bir şey değildir.

Bilim adamına göre çokhücreli yaşam biçimleri, balıklar, kuşlar, memeliler ve hatta insan, karmaşık olgular olmalarına rağmen, bir tesadüfün sonucunda oluşmuşlardır.

Yazar buradan hareketle, insanın, evrimin kaçınılmaz bir sonucu olmadığını; karmaşıklığın artışı ile ilerlemenin de, evrimin temel karakteristikleri olmadığını savunuyor.

Künye: Stephen Jay Gould – Yaşamın Tüm Çeşitliliği, çeviren: Rahmi G. Öğdül, Versus Kitap, bilim, 315 sayfa

Kolektif – Üçüncü Kültür (2015)

Bilim insanları ile aydınlar, tümüyle apayrı entelektüel sınıfları mı temsil ediyor?

Bu çalışmada tanımlandığı haliyle “üçüncü kültür aydını” kavramı, sadece bir alanda yetkin olan bir entelektüeli değil, hem nesillerin düşüncelerini de şekillendirecek yetkinliğe sahip hem de bilim alanında da sağlam bir perspektife sahip entelektüeli kastediyor.

Aydın rolünü iletişimi de içerecek şekilde genişleten bu nitelikli kitabın yazarları, klasik entelektüelin bilimle arasına koyduğu mesafenin bugün kabul edilemez olduğunu savunuyor.

Yazarlar burada, insanın ve evrenin evrimini, zihin felsefesini, yeni karmaşıklık bilimini ve bunun gibi, felsefenin ve bilimin şu an gündeminde bulunan birçok konuyu irdeliyor.

Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: Stephen Jay Gould, Richard Dawkins, Geogre C. Williams, Steve Jones, Steven Pinker, Marvin Minsky, DanielC. Dennett, Roger Penrose, Murray Gell-Mann, Stuart Kauffman, C. G. Langton, J. Donye Farmer, Alan Guth, Paul Davies, Lee Smolin, Martin Rees ve Daniel Hillis.

Künye: Kolektif – Üçüncü Kültür, editör: John Brockman, çeviren: Yelda Türedi, Alfa Yayınları

Stephen Jay Gould – İnsanın Yanlış Ölçümü (2014)

Stephen Jay Gould ‘İnsanın Yanlış Ölçümü’nde, biyolojik belirlenimciliğin meşruiyetini bozmaya önemli bir katkı sunuyor, tanınmış kimi bilim adamlarının ırkçılıklarını ve sahtekârlıklarını gözler önüne seriyor.

Biyolojik belirlenimciliğin başlıca teması olan, tekil bir nicelik olarak zekânın ölçülmesiyle bireylere ve gruplara değer atfedilebileceği iddiasını tartışan Gould, maharetli bir dedektifin sahip olacağı titizlik ve dikkatle, aralarında kranyometri (kafatasının ölçümü) gibi ırkçılığa varabilen kimi uygulamalar da olmak üzere, belirlenimci argümanların hem bilimsel zaaflarını hem siyasi bağlamlarını gösteriyor.

Künye: Stephen Jay Gould – İnsanın Yanlış Ölçümü, çeviren: Ebru Kılıç, Versus Kitap, biyoloji, 444 sayfa

Stephen Jay Gould – Fırtınadaki Kirpi (2012)

FIRTINADAKİ KİRPİ, Stephen Jay Gould, çeviren: Ebru Kılıç, Versus Kitap, bilim, 324 sayfa

Stephen Jay Gould elimizdeki nitelikli çalışmasında, uzmanı olduğu evrim kuramı, jeoloji, biyolojik belirlenimcilik ve sosyobiyoloji gibi alanlarda yazılmış kitaplara odaklanarak konuya dair yürütülen tartışmalara katkıda bulunuyor. Çalışmanın evrimli ilgili ilk bölümünde, Darwinci kuramı şekillendirmeye devam eden görüşleri tartışan Gould, insan doğasına dair başlıca Kartezyen değerlendirmeyi, biyolojik belirlenimcilik kuramını ve bunun siyasi, entelektüel sonuçlarını inceliyor. Gould devamında ise, hayatın olumsallığıyla boğuşmuş dört biyologun, McClintock, Just, Hutchinson ve Thomas’ın hayatını ve eserlerini ele alıyor.

Constantin von Barloewen – Bilgiler Kitabı (2011)

BİLGİLER KİTABI, Constantin von Barloewen, çeviren: Işık Ergüden, Aylak Kitap, söyleşi, 400 sayfa

‘Bilgiler Kitabı’, sanat, edebiyat, dinsel ve kültürel bilimler, antropoloji, doğa bilimleri ve müzik gibi alanlarda iz bırakmış aktörlerle yapılmış söyleşilerden oluşuyor. Kitaba, aralarında Adonis, Boutros Boutros Ghali, Régis Debray, Carlos Fuentes, Nadine Gordimer, Stephen Jay Gould, Samuel Huntington, Julia Kristeva, Claude Lévi-Strauss, Yehudi Menuhin, Amos Oz, Arthur Schlesinger, Tu Wei-Ming, Paul Virilio ve Elie Wiesel gibi isimler katkıda bulunmuş. Çalışma, bu söyleşiler aracılığıyla, yirmi birinci yüzyılın entelektüel bir panoramasını ortaya koyduğu kadar, günümüz sorunlarına getirdiği çözüm önerileriyle de dikkat çekiyor.