Etiket: Yahudiler

Simon Schama – Yahudilerin Tarihi 2 (2020)

Simon Schama, daha önce yayımlanan başarılı çalışması ‘Yahudilerin Tarihi’nin ilk cildinde, Yahudilerin MÖ 1000 – MS 1492 arasındaki tarihsel deneyimini, önde gelen figürleri ve zengin anekdotlarla harmanlayarak anlatmıştı.

Schama’nın çalışmasının elimizdeki ikinci cildi ise, Yahudilerin 1492’den on dokuzuncu yüzyılın sonuna uzanan hikâyelerini yine kendine has tarzıyla anlatıyor.

Schama anlatısının merkezine, Yahudi tarihinin önemli figürlerinin hikâyelerini alıyor.

Venedik gettosunda bir şair, Ming Hanedanında bir general, George Dönemi İngiltere’sinde bir boksör, Amsterdam’da bir İncil şovmeni, on sekizinci yüzyıl Fransa’sında sağırları tedavi eden bir öğretmen ve 19. yüzyıl Almanya’sında bir opera bestecisi, burada yer alan söz konusu figürlerden birkaçı.

Böylece dünyanın dört bir yanında Yahudilerin izini süren çalışma, Yahudilerin hayatta kalma savaşının ne denli zorlu olduğunu sürükleyici bir şekilde gözler önüne seriyor.

  • Künye: Simon Schama – Yahudilerin Tarihi 2: 1492-1900 (Aidiyet), çeviren: Leyla Tonguç Basmacı, Alfa Yayınları, tarih, 1040 sayfa, 2020

Beki L. Bahar – Bir Zamanlar Çıfıt Çarşısı (2010)

Beki L. Bahar’ın ‘Bir Zamanlar Cıfıt Çarşısı’nda bir araya gelen yazıları, Anadolu’da antik çağlardan itibaren yaşayan Yahudilerin Bursa, Edirne ve Eskişehir’deki izlerini sürüyor.

Bu şehirlerde, kuruluş yıllarından itibaren varolan Yahudi topluluklarının, Roma ve Bizans dönemlerinden günümüze yaşadıkları, kitabın omurgasını oluşturuyor.

Söz konusu şehirlerde dünden bugüne varlığını sürdüren Yahudi cemaatleri, sinagoglar ve onların özellikleri, Yahudi mahalleleri ve evleri, akrabalık ilişkileri, evlilik gelenekleri, cemaat içinde kendi hikâyeleriyle öne çıkmış portreler ve cemaatin karşı karşıya geldiği olaylar, kitapta karşımıza çıkan konulardan birkaçı.

  • Künye: Beki L. Bahar – Bir Zamanlar Çıfıt Çarşısı, Pan Yayıncılık, tarih, 204 sayfa

Rena Molho – Selanik Yahudileri (2015)

1856-1919 arasındaki çalkantılı dönemde, Selanik’in özgün bir topluluğu olan Yahudiler’in, kentin toplumsal ve siyasal yaşamındaki rolünü ortaya koyan bir çalışma.

Selanik Yahudi toplumunun kurum ve vakıfları, bu topluluğun eğitim altyapısı ve ideolojik formasyonu gibi konular hakkında bir başucu kitabı.

  • Künye: Rena Molho – Selanik Yahudileri, çeviren: Panayot Abacı, Bağlam Yayınları, inceleme, 320 sayfa, 2015

Rita Ender – Aile Yadigârları (2018)

Daha önce ‘Kolay Gelsin’ ve ‘İsmiyle Yaşamak’ gibi birbirinden güzel iki kitaba imza atmış Rita Ender’den yine harika bir çalışma.

Ender burada, Türkiyeli otuz genç Yahudi ile “aile yadigârları” üzerine söyleşiyor.

Söyleşiye katılanlar, kutu, örtü, saat, elbise, bardak ve semaver gibi ailelerinden kendilerine miras kalmış yadigârlardan yola çıkarak “Ailemden bana ne kaldı ve ben çocuğuma ne aktaracağım?” sorusunun yanıtını arıyor.

Bu söyleşiler, okuru, kişiden kişiye, kuşaktan kuşağa anılar kadar, kimi duyguların da aktarılabildiğini göstermesiyle dikkat çekiyor.

Yine bu söyleşiler, aynı zamanda Türkiyeli Yahudi toplumu hakkında bir belgesel niteliğinde.

Zira söyleşiler, bir zamanlar Türkiye’nin her yerinde; Van’da, Adana’da, Edirne’de, Bursa’da, Ankara’da, Diyarbakır’da, Tekirdağ’da, Bodrum’da ve başka pek çok yerde yaşamış Yahudi nüfusun, bugün daha çok antisemitizm nedeniyle Adana, Antakya, Ankara, Bursa’da kalan son aileler haricinde çoğunlukla İzmir ve İstanbul’da yaşadıklarını da bir kez daha bize hatırlatıyor.

  • Künye: Rita Ender – Aile Yadigârları, İletişim Yayınları, kültür, 230 sayfa, 2018

Feroz Ahmad – Jön Türkler ve Osmanlı’da Milletler: Ermeniler, Rumlar, Arnavutlar, Yahudiler ve Araplar (2017)

Osmanlı İmparatorluğu’nun son on yılında, imparatorluktaki değişik milletler ile İttihat ve Terakki Partisi arasındaki gerilimli ilişkinin zengin bir okuması.

Osmanlı’nın son dönemi ve modern Türkiye üzerine yaptığı önemli çalışmalarla bildiğimiz Feroz Ahmad, Ermenilerin, Rumların, Yahudilerin, Arnavutların ve Arapların, 2. Meşrutiyet’in ilanından sonra, uyanan ulusal bilinçlerini, siyasi faaliyetlerini ve bunun neticesinde ortaya çıkan sonuçları ayrıntılı bir bakışla irdeliyor.

Söz konusu milletlerin bu süreçteki cemaat yapılarını, siyasal örgütlenmelerini, başvurdukları yöntem ve araçları, uluslararası alandaki ilişkilerini, İttihat ve Terakki Partisi ile ilişkilerini ve Osmanlı’nın bu milletlerin faaliyetlerine karşı yürüttüğü siyaseti daha iyi kavramak için önemli bir rehber.

  • Künye: Feroz Ahmad – Jön Türkler ve Osmanlı’da Milletler: Ermeniler, Rumlar, Arnavutlar, Yahudiler ve Araplar, çeviren: Ayşen Gür, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, tarih, 219 sayfa

Yakov M. Rabkin – Yahudilerin Siyonizm Karşıtlığı (2014)

Yakov M. Rabkin, “acımasız ve geniş kapsamllı bir tehdit” olarak tanımladığı Siyonizmi ve Siyonizme karşı direnişin bir tarihçesini sunuyor.

Tevrat’a bağlılığın Siyonizme dinsel muhalefetin ortak paydasını oluşturduğunu ifade eden yazar, Yahudilerin kaderini İsrail’in kaderinden ayırmaya girişiyor.

Çalışmasında sıklıkla Yahudilikte önemli yer tutan rabinik düşüncenin zengin geleneğine başvuran Rabkin’in çalışması, ülkesi İsrail’deki milliyetçilik tartışmalarını kamçılamıştı.

  • Künye: Yakov M. Rabkin – Yahudilerin Siyonizm Karşıtlığı, çeviren: Şahika Tokel, İletişim Yayınları, tarih, 372 sayfa

Naim A. Güleryüz – Bizans’tan 20. Yüzyıla Türk Yahudileri (2012)

 

  • BİZANS’TAN 20. YÜZYILA TÜRK YAHUDİLERİ, Naim A. Güleryüz, Gözlem Yayıncılık, tarih, 240 sayfa

Naim A. Güleryüz, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti Yahudileri konusunda araştırmalar yapan isimlerden. Kendisinin, ilk baskısı 1993’te yapılan ve uzun zamandır baskısı tükenmiş ‘Türk Yahudileri Tarihi’ isimli çalışması, konuya dair nitelikli kaynaklardandı. Güleryüz, söz konusu çalışmanın devamı olan elimizdeki kitabında da, Bizans İmparatorluğu’ndan 20. yüzyıla uzanarak, bu topraklarda yaşamış Yahudilerin ayrıntılı bir öyküsünü anlatıyor. Osmanlı ve Cumhuriyet arşivlerinden ve birçok farklı kaynaktan yararlanılarak hazırlanan çalışma, rahat okunabilir oluşuyla da, her seviyeden okura hitap ediyor.

Ayhan Aktar (haz.) – Yorgo Hacıdimitriadis’in Aşkale-Erzurum Günlüğü (2011)

  •  YORGO HACIDİMİTRİADİS’İN AŞKALE-ERZURUM GÜNLÜĞÜ, yayına hazırlayan: Ayhan Aktar, İletişim Yayınları, anı, 325 sayfa

 

Türkiye’de 2. Dünya Savaşı yıllarında uygulanmış Varlık Vergisi, yakın tarihin “azınlık karşıtı” politikalarının en bariz örneklerinden. Uygulamanın mağdurlarından biri de, Yorgo Hacıdimitris’ti. Niğde’de doğan Hacıdimitris, daha sonra İstanbul’a gelerek burada ticarete atılmıştı. Hacıdimitris, 1942’de üstesinden gelemeyeceği bir vergi ödemesiyle karşı karşıya gelir. Kendisine tahakkuk edilen verginin çok az bir kısmını ödeyebilen Hacıdimitris, 5. Kafile ile Erzurum’a yollanmıştı. İşte elimizdeki kitap, evinden binlerce kilometre uzakta, son derece kötü şartlarda yaşamaya mecbur edilen Hacıdimitris’in sürece dair tanıklığından oluşuyor.

Roni Margulies – Bugün Pazar, Yahudiler Azar (2006)

  • BUGÜN PAZAR, YAHUDİLER AZAR, Roni Margulies, Kanat Kitap, deneme, 111 sayfa

Roni Margulies’in ‘Bugün Pazar, Yahudiler Azar’ isimli bu deneme kitabı, 1950’lerden 70’lere, oradan günümüze uzanan bir süre içinde İstanbul Yahudilerine ilişkin kişisel gözlemlerden oluşuyor. Yazarın, “O yılların, o mutlu, kaygısız, pespembe çocuk yıllarımın Yahudi cemaatini, bugün ne kadar dışında olursam olayım, içimde hoş ve hüzünlü bir sevgi duygusu uyanmadan düşünmem nasıl mümkün olabilir?” cümlesi, aynı zamanda bu denemelerinin yazılış amacını da özetlemiş oluyor. Kitap, bunun dışında, İstanbul Yahudilerinin daha eski zamanlarına, Yahudiliğin günümüz Türkiye’sindeki problemli yanlarına, Yahudilerin yaşadıkları trajedilere ve siyonizm ve İsrail politikaları gibi konulara da odaklanıyor.