Etiket: David Hume

David Hume – Din Üstüne (2025)

David Hume’un ‘Din Üstüne’ olarak Türkçeye çevrilen ‘The Natural History of Religion’ ve ‘Dialogues Concerning Natural Religion’ adlı eserleri, dinin kökenlerini, işlevini ve akıl ile inanç arasındaki gerilimi irdeleyen iki temel metin.

‘The Natural History of Religion’da Hume, dinin kaynağını akılda değil, insani tutkular ve korkularda görüyor. Ona göre insanlar doğadaki belirsizlikler, felaketler ve ölüm karşısında sığınacak güçler arıyor ve bu durum doğaüstü varlık tasavvurlarını doğuruyor. İlk biçim olarak politeizmin ortaya çıkması, ardından tektanrıcılığa evrilmesi bu bağlamda açıklanıyor. Hume, dinin doğasında akılcı bir sistemden ziyade hayal gücü, korku ve umutların belirleyici olduğunu savunuyor. Böylece dinin, insani zayıflıkların ve bilinmezlik karşısındaki tepkilerin ürünü olduğu fikrini geliştiriyor.

‘Dialogues Concerning Natural Religion’ ise Tanrı’nın varlığına dair rasyonel argümanların diyalog biçiminde tartışıldığı bir eser. Philo, Cleanthes ve Demea adlı üç karakter üzerinden Tanrı’nın doğasına dair farklı bakış açıları inceleniyor. Cleanthes tasarım argümanını savunurken, Demea Tanrı’yı akıl yoluyla kavramanın imkânsızlığını öne sürüyor. Philo ise eleştirel ve şüpheci bir konumda durarak hem akıl yürütmelerin sınırlılığını hem de teolojik sistemlerin çelişkilerini ortaya koyuyor.

Her iki eserde de Hume’un temel yaklaşımı, dinin ne yalnızca vahiy ne de saf akıl ürünü olduğu, aksine insanın duyguları, hayal gücü ve sınırlı rasyonel kapasitesiyle yoğrulmuş bir olgu olduğudur. Hume, bu metinlerle hem modern din felsefesinin hem de din sosyolojisinin öncüllerinden biri olarak düşüncenin sınırlarını genişletiyor.

  • Künye: David Hume – Din Üstüne, çeviren: Deniz Özel, Say Yayınları, din, 240 sayfa, 2025

Deniz Soysal – İdeler ve Tanrı (2020)

On sekizinci yüzyıldan, düşünme ufkumuzu geliştiren dört filozofun fikirleri üzerine çok güzel bir çalışma.

Daha önce Leibniz, Descartes ve Spinoza bağlamında on yedinci yüzyıl düşüncesini ele aldığı bir kitabı bulunan Deniz Soysal, şimdi de on sekizinci yüzyıl düşüncesini, dönemin belirleyici iki teması olan İdeler ve Tanrı temaları bağlamında ve Locke, Berkeley, Hume ve Kant’ın yaklaşımlarını merkeze alarak açıklıyor.

Bugünün felsefesini daha iyi anlamak isteyenler, on yedinci ve on sekizinci yüzyıl felsefesini temel noktalarıyla ve iyi anlayarak bu konuda sağlam bir alt yapı edinebilir.

Soysal da, her biri birer ekol olan bu düşünürlerin fikirlerini nitelikli bir şekilde özetleyerek hem felsefe öğrencileri, hem de alana yeni başlayan okurlar için sağlam bir giriş çalışmasına imza atmış.

Kitapta, söz konusu düşünürlerin fikirlerinden hareketle “İnsan zihni nasıl ve neyi bilebilir?”, “Töz nedir?”, “Nedensellik sorunu nedir?” ve “Transendental felsefe ne anlama gelir?” gibi büyük felsefi sorular yanıtlanıyor.

  • Künye: Deniz Soysal – İdeler ve Tanrı, Say Yayınları, felsefe, 248 sayfa, 2020

David Hume – Hume (2010)

‘Hume’, felsefe tarihinin en önemli filozoflarından olan ve 2011’de 300. doğum yılına giren David Hume’un felsefesini detaylı bir şekilde okurlara sunuyor.

Ağırlıklı olarak Hume’un kendi eserlerinden yapılan seçkiye dayanan kitapta, Hume’un bilgi, ahlak ve din konularında ortaya koyduğu düşünceler yer alıyor.

Örsan Öymen’in kaleme aldığı, Hume’un tarihsel önemini, eserlerini ve felsefesini irdeleyen kapsamlı bir giriş yazısıyla başlayan kitap, filozofun ‘Doğal Din Üstüne Söyleşiler’, ‘Dinin Doğal Tarihi’, ‘İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme’ ve ‘İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma’ başlıklı metinlerini barındırıyor.

  • Künye: David Hume – Hume, yayına hazırlayan: Örsan K. Öymen, Say Yayınları, felsefe, 485 sayfa

Kolektif – Estetik Üzerine Yazılar (2019)

Hem çeviri hem de telif yazıları bir araya getiren bu güzel derleme, estetik konusunda Türkçe felsefe literatürüne katkı sunacak türden.

Kitaba katkıda bulunan yazarlar, Baumgarten’dan postmodern döneme uzanarak öznenin estetik kavrayışı üzerine çeşitli düşünürleri ve kavramlarını yorumluyor.

Kitapta ele alınan kimi konular şöyle:

  • Hegel’de özne-nesne birliği arayışında sanatın rolü,
  • Hume’un estetiğinde beğeninin ölçütü,
  • Fichte ve Alman romantisizmi,
  • Nietzsche’nin perspektifinden ‘güzel’in ölçütü olarak “güç istemi”,
  • Sanatta postmodern obje kavrayışı,
  • Baumgarten’dan Kant’a estetikteki dönüşüm…

Çalışmanın bir diğer önemli özgünlüğü ise, çağımızdaki haliyle estetiği daha iyi kavramak için estetik alanına giren kavramların tarihsel bağlamını aydınlatması.

Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: Alexander Gottlieb Baumgarten, Gamze Keskin, Nurten Öztanrıkulu Özel, Friedrich Schiller, Nil Avcı, Berk Özcangiller, B. Utkan Atbakan ve Oktay Taftalı.

  • Künye: Kolektif – Estetik Üzerine Yazılar: Baumgarten’dan Postmodernizme, editör: Gamze Keskin, Alfa Yayınları, estetik, 276 sayfa, 2019

David Hume – Ahlâk (2010)

‘Ahlâk’ isimli elimizdeki kitap, David Hume’un 1740 yılında kaleme aldığı ‘İnsan Tabiatı Üzerine Bir İnceleme’de yer verdiği ve daha sonra geliştirerek tekrar yayımladığı ‘Ahlâk İlkeleri Üzerine Araştırma’ adlı eserinin Türkçe çevirisi.

Ahlâkın genel ilkelerini saptamaya çalışarak eserine başlayan Hume, iyilikseverlik, adalet, bencil duygular, erdem, duygudaşlık, insancıllık, ün sevgisi, fayda ve ahlâki duygu gibi birçok kavramı da bu bağlamda ele alıyor.

“Bütün ahlâki kurguların amacı bize ödevimizi öğretmektir” diyen David Hume, yaşamlarımızı ve eylemlerimizi düzenleyen bir eğilim ya da bir “ödev” olarak ahlâkı, çok yönlü bir gözle değerlendiriyor.

  • Künye: David Hume – Ahlâk, çeviren: Nil Şimşek, Dergâh Yayınları, felsefe, 157 sayfa

R. S. Woodhouse – Ampirist Filozoflar (2019)

Ampirist filozoflar Bacon, Hobbes, Gassendi, Locke, Berkeley ve Hume’un bilgi felsefesine dair görüşleri hakkında çok önemli bir eser.

Kitabın yazarı R. S. Woodhouse, “İnsan bilgisinin ve idelerinin kaynağı nedir?”, “Farklı yollarla elde edilen farklı bilgi türleri var mı?” ve “Bilimin yapısı nasıldır?” gibi sorulara, modern düşüncenin bu kurucu isimlerinin eserlerinde ne gibi yanıtlar bulabileceğimizi tartışıyor.

Woodhouse bunu yaparken, aynı zamanda bu düşünürlerin ahlak ve siyaset felsefeleri üzerine düşünmeyi de ihmal etmiyor.

Kitaptan birkaç alıntı:

“Bilgi, sistematik olarak geliştirilmiş olsun ya da olmasın, duyu-algısı ile başlamaktadır, bu yüzden de duyu-algısının gerçekte ne olduğunu anlamadan fazla bir şey bildiğimiz gibi bir kendini beğenmişliğe kapılmamamız gerekir.”

“İnsan aklını başına alarak ve alçakgönüllülükle tanrısal ve insani şeyler arasında, duyunun ve inancın sağladıkları arasında bir ayrıma gitmelidir; aksi takdirde varacağı nokta ya sapkın bir din ya da hayal ürünü bir felsefe olur.”

“Doğayı araştırmanın dinsizlik olduğu görüşü on yedinci yüzyılda yüzleşilmesi gereken pek çok şeyden biri olmuştur.”

“Ahlakiliği Kutsal Kitap’tan almamız, sadece ona ve otoritesine güvenmemiz ve ahlaki bilgi hakkındaki tüm düşüncelerimizden vazgeçmemiz anlamına gelmez.”

  • Künye: R. S. Woodhouse – Ampirist Filozoflar, çeviren: Gökhan Murteza, Pinhan Yayıncılık, felsefe, 208 sayfa, 2019

David Hume – Denemeler (2018)

Yakın zaman önce siyasi denemeleri yayınlanan David Hume, şimdi de üzerinde fikir yürüttüğü alanların zenginliğini gözler önüne seren denemeleriyle karşımızda.

Aydınlanma felsefesinin önde gelen isimlerinden Hume burada, metafiziğin yanı sıra, edebiyat, kültür, tarih ve estetik gibi pek çok konudaki değerlendirmelerini bizimle paylaşıyor.

Kitap bunun yanı sıra hem Hume’un zorlu felsefesinin daha iyi kavramak için kimi ipuçları sunuyor hem de kendisinin yaşadığı çağın düşünsel atmosferi hakkında bizi aydınlatıyor.

Hume, “Hiçbir şey insanın hayal gücü kadar özgür değildir.” diyor.

  • Künye: David Hume – Denemeler, çeviren: Banu Karakaş, Pinhan Yayıncılık, felsefe, 224 sayfa, 2018

Habib Şener – John Locke ve David Hume (2014)

Aydınlanma döneminin başlangıcında ve sonunda yer almış iki düşünürün din hakkındaki görüşlerinin analizi.

Habib Şener, Locke ve Hume’un Tanrı, ahlak, ruh, mucize ve hoşgörü konularındaki fikirlerini araştırıp karşılaştırmakla yetinmiyor, Aydınlanma felsefesinin özgünlüğünü ve iki düşünürün Aydınlanma’ya etkilerini de irdeliyor.

  • Künye: Habib Şener – John Locke ve David Hume, Ötüken Yayınları

İlkay Sunar – Düşün ve Toplum (2008)

Felsefe profesörü İlkay Sunar’ın ‘Düşün ve Toplum’ isimli bu çalışmasının ilk baskısı 1979 yılında yapılmıştı.

Aradan geçen yaklaşık otuz yıllık süre içerisinde kitabın kendi alanında önemli bir eser niteliği kazanması insan, toplum ve doğa ilişkileri üzerine geliştirilen görüşleri yetkin bir şekilde irdelemesinde saklı.

Başta Platon olmak üzere Thomas Hobbes, David Hume, John Locke, Karl Marx, Ludwig Wittgenstein, Karl Popper, György Lukacs, Louis Althusser ve Jürgen Habermas’a kadar uzanan düşünürleri ile ve bu düşünürlerin temsil ettiği natüralist ve sembolik toplum modellerini değerlendiren eser, ele aldığı konuyu derli toplu bir şekilde ve anlaşılabilir bir dille okuyucuya aktarıyor.

  • Künye: İlkay Sunar – Düşün ve Toplum, Doruk Yayınları, felsefe, 227 sayfa

Melih Yürüşen – İnsan Doğası, Sosyal Düzen ve Değişim (2013)

  • İNSAN DOĞASI, SOSYAL DÜZEN VE DEĞİŞİM, Melih Yürüşen, Liberte Yayınları, felsefe, 628 sayfa

Melih Yürüşen kitabında, Batı felsefe ve düşünce tarihinin önemli isimlerinden David Hume’un sosyal ve siyasal felsefesini anlatıyor. Hume’un topluma, toplumsal kurumlara ve siyasete dair görüşlerini, belli başlı temalarını aydınlatan çalışma, filozofun insan doğasına ilişkin görüşlerini, ampirist bilgi mekanizmasını, tutkular teorisini, erdem ve ahlak anlayışını, mülkiyet ve hükümete ilişkin görüşlerini analiz ediyor. Hume’un ahlak ve siyaset felsefesini, filozofu şekillendiren tarihsel arka plan bağlamında inceleyen Yürüşen, Rotwein, Hayek, Hardin, Forbes ve Letwin gibi Hume yorumcularının fikirlerini de değerlendiriyor.