Auguste Comte, Herbert Spencer, Karl Marx, Friedrich Engels, Emile Durkheim ve Max Weber…
Kerim Edinsel, 19. yüzyıl Avrupa’sında insanın kendisiyle ve toplumla ilişkilerini irdelemiş bu altı büyük düşünürün, başka bir deyişle “klasik dönem” sosyoloğunun çalışmalarını kapsamlı bir şekilde ele alıyor.
Sosyoloji bölümü öğrencileri için biçilmiş kaftan.
Karl Marx, kapitalizmin kalıcı olmadığını, kendisinden önceki köleci ve feodal toplumlar gibi tarihsel bir sürecin olduğunu ve misyonunu üstlenince tarih sahnesinden çekileceğini öngörmüştü.
Paul Blackdale de, bu şekilde özetlenebilecek Marksist tarih anlayışına, yeni siyasal ve toplumsal gelişmelerle değerlendirerek katkıda bulunuyor.
Blackdale, tarihin incelemesini amaçlayan Marksist yaklaşımı anlatmakla kalmıyor, aynı zamanda Marx ve Engels’in ölümünden sonra başta Lenin, Troçki ve Lukács olmak üzere, Marksist kuramcıların bu yaklaşıma getirdikleri özgün bakış açılarını da kapsamlı bir biçimde ortaya koyuyor.
Yazar bununla da yetinmeyerek tarihin hareketinde yapı ve öznenin etkinliği sorununa dair Sartre ve Althusser arasında geçen tartışmadan günümüzün dönemleştirilmesi konusunda Marksistlerin yürüttüğü güncel yaklaşımlara kadar uzanıyor.
Kitapta ele alınan kimi konular şöyle:
Tarih meraklılarının yanı sıra, siyaset bilimine ilgi duyanların ve genel olarak da tüm kapitalizm karşıtlarının muhakkak okuması gereken bir eser.
İbrahim Okçuoğlu’nun kaleme aldığı ‘Materyalist Felsefe’, ‘Diyalektik Materyalizm’ ve ‘Tarihsel Materyalizm’ başlıklı iki bölümden oluşuyor.
Yazar bu bölümlerde, idealist felsefe ve materyalist felsefenin ayrım noktalarını, Marx, Engels, Lenin ve Stalin gibi isimlerin görüşleri ekseninde anlatıyor.
Marksizm öncesi dönemde materyalizm ile idealizm arasındaki mücadele; Marksist felsefenin doğuşu ve gelişmesi; Marksist diyalektik; madde ve varoluşun biçimleri; madde ve bilinç; toplumun maddi yaşam koşulları; üretim ilişkilerinin karakteri; üretim ilişkilerinin üretici güçlerin karakteriyle uyumluluğu yasası ve sınıf mücadelesi, Okçuoğlu’nun çalışmasında irdelenen konulardan birkaçı.
Komünistler Birliği’nin programı olarak Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından kaleme alınan ‘Komünist Manifesto’nun ilk baskısı 1848’de yapılmıştı.
“Avrupa’ya bir heyula korku salıyor: Komünizm heyulası.” cümlesiyle başlayan manifesto, bilimsel sosyalizmin kitlesel siyaset sahnesine çıkışının ilk ciddi işareti olarak tarihteki yerini almış durumda.
Marx ve Engels’in ‘Komünist Manifesto’nun çeşitli basımları için yazdıkları önsözlerin de yer aldığı bu edisyonda, yazarların kısa yaşam öyküleri de bulunuyor.
Ayrıca kitapta, Celâl Üster’in bu baskı için kaleme aldığı ve ‘Manifesto’nun doğuşu ile ‘Manifesto’nun Türkiye ve Türkçedeki serüvenine odaklandığı bir yazı da bulunuyor.
Karl Marx ve Friedrich Engels’in ‘Alman İdeolojisi’nin tam metni, elimizdeki çeviriyle ilk kez Türkçeye kazandırılıyor. Doğa ve toplumun gelişim yasalarını incelemesi; insanın toplumsal varoluşunun onun toplumsal bilincini belirlediği tezini ortaya koyması; üretici güçlerin ve üretim ilişkilerinin nesnel gelişim yasalarını karakterize etmesi; devletin rolünü, ekonomik egemenliğe sahip sınıfın iktidar aracı olarak saptaması; kent ile köy, zihinsel ile bedensel emek arasındaki karşıtlığın doğuşu ve gelişimini incelemesi, bilimsel komünizmin doğuş dönemine ait ‘Alman İdeolojisi’ni ilgi çekici kılan hususlardan bazıları.
Uzun soluklu bir çalışmanın neticesi olan elimizdeki nitelikli çalışma, bilim dünyasına önemli katkılarda bulunmuş ve önemini günümüze kadar sürdürmüş eserleri okurlarına sunuyor.
İki bölüme ayrılan kitapta ilkin, Thomas Kuhn, Eric Lerner ve Friedrich Engels imzalı yazılarda, bilimsel devrimi hazırlayan toplumsal koşullar, devrimin içeriği ve tarihsel önemi değerlendiriliyor.
Kitabın omurgasını oluşturan ikinci bölümde de, bilimsel devrimin simgesi olan eserler ile onların Nikola Kopernik, Galileo Galilei, Johannes Kepler, Christiaan Huygens, Isaac Newton ve Charles Darwin gibi yazarları ayrıntılı makalelerle tanıtılıyor.
Taner Timur elimizdeki kitabında, Marx ve Engels’in Osmanlı toplumuna dair tezlerini aydınlatıyor, devamında ise, Osmanlı’nın modernleşme çabalarını değerlendiriyor. Çalışmasının ilk bölümünde, Marx ve Engels’in Osmanlı’ya dair analizlerini irdeleyen Timur, iki ismin, Türklerin gerçek yurtları olan Anadolu’ya döneceklerine dair öngörülerini, Midhat Paşa ile onun demokratik devrimci programını desteklemelerini ve Rus Savaşı’na yol açan koşullarda Paşa’nın pasif kalışına dair eleştirilerini özetliyor. Yazar kitabının devamında da, Osmanlı toplumunda iç ve dış göçler, Osmanlı’da uluslaşma çabaları konularına odaklanıyor.
August H. Nimtz elimizdeki kitabında, 20. yüzyılın sonunda dile getirilen, Karl Marx ve Friedrich Engels’in gelecek tasarımları ile siyasî demokrasinin bağdaşmadığı varsayımına cepheden meydan okuyor. Marx ve Engels’in, insanlığın kadim demokrasi mücadelesinde sıçrama dönemi olan 19. yüzyılda demokratik hareketin başkahramanları olduğunu savunan Nimtz, iki ismin, sırf “düşünür” değil, her şeyden önce siyasî eylemci olduğunu ve devrimci bir ortaklık kurduklarını belirtiyor. Nimtz, Marx ve Engels’in 1848-1849 devrimci ayaklanmalarına aktif şekilde katılmalarının, onların demokrasi kavgasına katkıda bulunduğunu da söylüyor.
Yordam Kitap bir ilki gerçekleştirerek, Karl Marx ve Friedrich Engels’in ölümsüz eseri ‘Komünist Manifesto’yu Kürtçeye kazandırdı. 1848’de yazılan sosyalizmin bu temel yapıtı, sosyalist dünya görüşünün kısa, çarpıcı ve özlü bir anlatımını içeriyor. Manifestonun ünlü son sözü olan “Dünyanın bütün işçileri, birleşin!” cümlesi, “Karkerên hemû welatan, bibin yek!” şeklinde Kürtçeye çevrilmiş. Yayınevi çeviriyi, doğru bir tespitle, “Yasaklı ideoloji ile yasaklı dilin kucaklaşması” olarak tanıtıyor. Yordam Kitap’ın, Karl Marx’ın ünlü eseri ‘Kapital’in çizgiromana uyarlanmış halini içeren ‘Kapital Manga’yı da Kürtçeye çevirdiğini belirtelim.
Dipnotski 