Etiket: 2. Dünya Savaşı

Paul Kennedy – Denizde Zafer (2025)

Paul Kennedy’nin bu çalışması, 2. Dünya Savaşı’nın deniz gücü ekseninde nasıl şekillendiğini ve savaş sonrası küresel düzeni nasıl etkilediğini kapsamlı biçimde anlatıyor. ‘Denizde Zafer: 2. Dünya Savaşında Deniz Gücü ve Küresel Düzenin Dönüşümü’ (‘Victory at Sea: Naval Power and the Transformation of the Global Order in World War II’), tarihsel olayları sadece askeri başarı ya da yenilgilerle sınırlı görmeyip, denizcilik teknolojilerindeki dönüşümler, stratejik düşüncedeki kırılmalar ve küresel güç dengelerindeki kaymalar üzerinden yorumluyor. Bu yönüyle kitap, savaşın yalnızca karada değil, açık denizlerde de kazanıldığını vurgulayan bir analiz.

Kennedy, savaş öncesinde İngiliz İmparatorluğu’nun deniz üzerindeki hâkimiyetine dikkat çekerken, bu üstünlüğün savaşla birlikte nasıl zayıfladığını ve yerini ABD’nin yükselen deniz gücüne bıraktığını gösteriyor. Pasifik’te Japonya’ya karşı verilen mücadele, Atlantik’teki U-bot tehditleri, uçak gemilerinin devreye girmesi ve radar gibi yeni teknolojilerin kullanılması, deniz savaşlarının seyrini dramatik biçimde değiştirdi. Kennedy, bu teknolojik ve taktik dönüşümün siyasi sonuçlarına da odaklanarak, deniz üstünlüğünün yalnızca savaşı değil, barışı da şekillendirdiğini savunuyor.

Kitapta, Almanya ve Japonya gibi kara gücüne dayalı askeri stratejilerin, deniz ticareti ve ulaşımı kontrol eden devletlere karşı neden başarısız kaldığı ayrıntılı biçimde analiz ediliyor. ABD’nin okyanuslar arası projeksiyon gücü kazanması, savaş sonrası küresel düzenin merkezine yerleşmesinde belirleyici oldu. Böylece kitap, deniz gücünün sadece savaşın değil, yeni bir dünya düzeninin mimarı olduğunu ileri sürüyor.

Kennedy’nin zengin arşiv bilgisi ve stratejik tarih yorumlarıyla yazdığı bu eser, yalnızca bir askeri tarih kitabı değil, aynı zamanda dünya siyasetini denizden okuyan güçlü bir analizdir. Hem savaşın gidişatını hem de 20. yüzyılın küresel güç haritasını anlamak isteyenler için vazgeçilmez bir kaynak.

  • Künye: Paul Kennedy – Denizde Zafer: 2. Dünya Savaşında Deniz Gücü ve Küresel Düzenin Dönüşümü, çeviren: İrem Kutluk, Alfa Yayınları, tarih, 466 sayfa, 2025

Tony Judt – Savaş Sonrası (2024)

Tony Judt’ın etkileyici çalışması ‘Savaş Sonrası: 1945 Sonrası Avrupa Tarihi’, İkinci Dünya Savaşı’nın yıkıcı etkilerinden sonra Avrupa’nın yeniden yapılanma sürecini kapsamlı bir şekilde ele alıyor.

Judt, bu eserinde, savaş sonrası Avrupa’nın siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel dönüşümünü incelikli bir dille analiz ediyor.

Savaşın yaralarını sarmak ve bölünmüş bir kıtayı yeniden bir araya getirme çabalarını mercek altına alıyor.

Marshall Planı, Avrupa Birliği’nin kuruluş süreci ve Soğuk Savaş’ın Avrupa üzerindeki etkileri gibi önemli dönüm noktalarını detaylı bir şekilde inceliyor.

Komünizm ve kapitalizm arasındaki ideolojik mücadelelerin Avrupa’daki yansımalarını ve bu mücadelelerin kıtanın siyasi ve sosyal yapısını nasıl şekillendirdiğini analiz ediyor.

Savaş sonrası dönemde ulus devletlerin güçlenmesi ve Avrupa kimliğinin ortaya çıkışı arasındaki çelişkili ilişkiyi ele alıyor.

Savaş sonrası Avrupa’da yaşanan hızlı sosyal ve kültürel değişimleri, kadın hakları, göç, gençlik hareketleri gibi konular üzerinden değerlendiriyor.

Savaş sonrası Avrupa’da felsefe, edebiyat ve sanat alanlarında yaşanan gelişmeleri ve bu gelişmelerin siyasi ve sosyal hayata etkilerini inceliyor.

Judt, Avrupa tarihine dair geniş bir perspektif sunarak, karmaşık olayları anlaşılır bir şekilde açıklıyor.

Yazar, Avrupa’nın savaş sonrası tarihindeki olumlu ve olumsuz gelişmeleri objektif bir şekilde değerlendiriyor.

Kitap, Avrupa’nın günümüzdeki sorunlarını anlamak için önemli bir kaynak niteliği taşıyor.

Judt’ın akıcı ve anlaşılır üslubu, kitabı geniş bir okuyucu kitlesi için erişilebilir kılıyor.

Sonuç olarak kitap, Avrupa’nın 20. yüzyılın ikinci yarısında yaşadığı dönüşümü anlamak isteyen herkes için önemli bir başvuru kaynağı.

  • Künye: Tony Judt – Savaş Sonrası: 1945 Sonrası Avrupa Tarihi, çeviren: Dilek Şendil, Alfa Yayınları, tarih, 1016 sayfa, 2024

Selim Deringil – Denge Oyunu (2023)

Nazi-Sovyet Saldırmazlık Antlaşması’nın imzalandığı, Fransa’nın birkaç hafta içinde çöktüğü, Mihver güçlerinin hızla ilerlediği bir dönemde bağımsızlığını yakın zamanda kazanmış Türkiye, İkinci Dünya Savaşı’na girmemek için büyük bir gayret gösterdi.

‘Denge Oyunu’, iktisadi ve askerî açıdan eli zayıf olan Türkiye’nin bu dönemde nasıl bir dış politika izlediğini oldukça ayrıntılı bir şekilde ele alıyor.

Dış politikayı yönetenlerin gerçekçiliği ön plana alarak, nasıl kararlı bir “aktif tarafsızlık” izlediklerini, Müttefik ve Mihver ülkelerin diplomatlarıyla nasıl pazarlıklar yaptıklarını, hangi argümanları kullandıklarını, savaş sırasında yaşananlar ve savaş sonrasında olacaklar konusunda hangi hususlara dikkat ettiklerini diplomatik kaynakları, anıları, belgeleri ve basını ayrıntılı bir şekilde inceleyerek ortaya koyuyor.

Kitaptan bir alıntı:

“Türkiye İkinci Dünya Savaşı’nın güçlü devletlerini başarıyla etkilemiş ve böylelikle savaşa karıştırılma olasılığını
 azaltmıştır. Etkinliği ise yoksul ve azgelişmiş bir ülkenin konumu ile orantılı değildir. Bu etkinlik elindeki olanakları en iyi şekilde değerlendirmesini bilen bir ‘karar verici kadronun’ varlığı ve ülkenin coğrafi konumunun olağanüstü duyarlığı sayesinde sağlanmıştır. Ancak coğrafi konum bu tür bir başarı için yeterli değildir, zira doğru değerlendirilmediği takdirde ülkenin mahvına da neden olabilir.”

  • Künye: Selim Deringil – Denge Oyunu: İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, İletişim Yayınları, tarih, 408 sayfa, 2023

Walter Lord – Dunkirk Mucizesi (2022)

İngiliz askerlerinin Dunkirk’ten tahliye edilişi, İkinci Dünya Savaşı’nın en gerilimli olaylarındandı.

Bu olay, Christopher Nolan’ın ‘Dunkirk’ filmiyle yeniden gündeme geldi.

Walter Lord, Christopher Nolan’ın da filmini yaptığı bu bir haftalık süreci, hayatta kalmış yüzlerce kişiyle görüşerek gerçek hikâyesini anlatıyor.

Mayıs 1940’ta, Hitler’in blitzkrieg saldırısıyla dağılmış Fransız ve İngiliz orduları Dunkirk’e çekilmişti.

Ezici Nazi güçleri tarafından kuşatılan sahildeki 338.000 asker, Hitler ile Batı Avrupa arasında duran tek şeydi.

Onların yok edilmesi, Londra ve Paris’e giden yolun açılması demekti.

Daha fazla geri çekilemeyen Müttefik askerleri, savunma pozisyonlarını almıştı ve kurtuluşları için dua etmekten başka çareleri yoktu.

Başbakan Winston Churchill, tüm askerlerini kurtarmayı umarak 26 Mayıs’ta tahliye emrini vermişti.

İngiltere, askerlerini yüzüstü bırakmayacaktı.

Yüzlerce balıkçı teknesi, eğlence yatı ve ticari gemi, Kraliyet Donanması’na destek olmak için Kanal’a akın etti ve bir hafta içinde neredeyse ordunun tamamı güvenle İngiltere’ye tahliye edildi.

  • Künye: Walter Lord – Dunkirk Mucizesi, çeviren: Didar Arda Şen, Selenge Yayınları, tarih, 372 sayfa, 2022

Richard Holmes – II. Dünya Savaşı (2022)

Tüm zamanların en yıkıcı savaşlarından olan II. Dünya Savaşı üzerine çarpıcı bir görsel rehber.

Richard Holmes, savaşın sebeplerinden askeri, stratejik ve siyasi sonuçlarına, konuyu çok yönlü bir bakışla irdeliyor.

Görsel zenginliğiyle öne çıkan bu çalışma, tüm zamanların en yıkıcı ve dünyayı sarsan çatışmasını adeta yeniden canlandırıyor.

Kitap, bu savaşa her açıdan bakıyor; bütün dünyada askeri, stratejik ve siyasal olayların seyrini izliyor, muhariplerin ve sivillerin deneyimlerini belgeliyor.

Kitap, dünyayı değiştiren savaşta fiilen olup bitenlerin doğru bilgisini sunuyor. Bu yeni basımda muharebe alanları, müzeler ve anıtlar da dahil, destansı sit alanlarının renkli resimlerinin yer aldığı bir bölüm de bulunuyor.

  • Künye: Richard Holmes – II. Dünya Savaşı: En Kapsamlı Görsel Rehber (Blitzkrieg’den Hiroşima’ya), çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım, Alfa Yayınları, tarih, 375 sayfa, 2022

Kolektif – II. Dünya Savaşının Kısa Tarihi (2022)

Tarihin en büyük ve yıkıcı savaşı olan İkinci Dünya Savaşı üzerine usta işi bir çalışma.

‘İkinci Dünya Savaşının Kısa Tarihi’, Müttefik ve Mihver güçlerin nasıl bir araya geldiğini, dünyanın faşizm ve komünizm arasında nasıl bölündüğünü, küresel savaşı tetikleyen tüm unsurları, toplama kamplarını, bu dönemde geliştirilen silahları, artan casusluk faaliyetlerini ve savaş sonrasındaki yeni dünyayı tüm çıplaklığıyla gözler önüne seriyor.

Birinci Dünya Savaşında yenilmiş ve içinde bulunduğu durumdan memnun olmayan Almanya’da artan milliyetçilik akımı, Hitler’in yönetime geçmesiyle beraber ayyuka çıkar.

İtalya’da Mussolini, Hitler’in gücünden ve ülkesinin üzerindeki hâkimiyetinden etkilenir ve Ulusal Faşist Partisini kurarak ülkesinin resmi ideolojisini değiştirir.

Japonya ise Asya’nın tek hâkimi olma yolunda saldırgan bir tutum benimser ve Çin’i işgal ederek dünya savaşının boyutlarını genişletir.

Kitap, bütün bu süreci çok yönlü bir bakışla ortaya koyarak konuyu derli toplu bir şekilde aktarıyor.

  • Künye: Kolektif – II. Dünya Savaşının Kısa Tarihi, danışman editör: Richard Holmes, çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım, Alfa Yayınları, tarih, 560 sayfa, 2022

M. Sinan Niyazioğlu – İroni ve Gerilim (2022)

İkinci Dünya Savaşı, Ankara’da ayrı, İstanbul’da ise bundan apayrı bir psikolojiyle algılandı.

Sinan Niyazioğlu, o süreci yansıtan propaganda ürünlerini inceleyerek bu farklılığın arkasındaki dinamikleri aydınlatıyor.

Başka bir deyişle ‘İroni ve Gerilim’, İkinci Dünya Savaşı yıllarında Türkiye’deki savaş algısını ve bu algının İstanbul ve Ankara’da nasıl ayrıştığının süreç ve biçimlerini dönemin propaganda ürünlerinin görsel rehberliğinde okuyor.

Savaş yıllarında tek parti rejiminin kitle algısını nasıl yönettiğini, ülke içinde tasarlanan, basılan ve dolaşıma sokulan askeri albümler, resmî bültenler, halkevi yayınları, posta pulları, popüler kültür ve karikatür dergilerinin yüzeylerinde yer alan propaganda imgelerinin bütünsel yapısında ve bir o kadar etkileyici ve eklektik kurgusunda inceliyor.

Aynı adlı sergiden yola çıkılarak hazırlanan bu yayın, örneklerini sıkça izlediğimiz İkinci Dünya Savaşına dair yıkım, soykırım veya cephelerdeki sıcak savaş görüntülerine yer vermeyi, okura savaşın kendisini tekrar göstermeyi veya yeniden izletmeyi hedeflemiyor.

Bilakis savaşın kendisinden öte, savaşa girmeyen Türkiye’deki savaş algısına odaklanıyor.

Sınırları dışında cereyan eden küresel savaşı kimi zaman temkinle, kimi zaman da endişe ve gerilimle izleyen Türkiye’deki savaş algısını, bu algıyla gelişen resmi söylemi, toplumsal psikolojiyi ve siyasal dönüşümü tahlil ediyor.

‘İroni ve Gerilim’, Ankara’nın aktif tarafsızlık politikasıyla İstanbul’daki savaş psikolojisi arasındaki ilişkiyi, önce kenetlenme, ardından çözülme sürecini yansıtan propaganda ürünleriyle ele alıyor; sonuç bölümünde ise, 1950 Seçimleri’yle iktidara gelen Demokrat Parti’nin seçim kampanyasında kullandığı, savaş paranoyasından kurtulmuş, geleceğine güvenle bakan “Yeni Türkiye” söylemini yansıtan imaj ve temsillerle okuru buluşturuyor.

  • Künye: M. Sinan Niyazioğlu – İroni ve Gerilim, Koç Üniversitesi Yayınları, tarih, 312 sayfa, 2021

Sam Kean – Casuslar Tugayı (2021)

Hitler’in atom bombasını yapmasına ramak kalmıştı.

Zira Almanlar reaktör mimarisi ve uranyum zenginleştirmede epey yol kat etmişti.

Sam Kean, polisiye roman tadında okunacak ‘Casuslar Tugayı’nda, ABD ve Almanya arasındaki atom bombası yarışını aydınlatıyor.

İkinci Dünya Savaşının hemen arifesinde Avrupalı fizikçiler uranyum çekirdeğinin parçalanmasının mümkün olduğunu keşfederler.

Fakat bu çok tehlikeli bilgiyi sır olarak saklamayı beceremezler.

Sırrı öğrenen Amerikalılar, İkinci Dünya Savaşı patlak verince, Nazileri durdurmak için bir atom bombası yapmaya koyulurlar.

Ancak Müttefik istihbaratçılar Almanların reaktör mimarisi ve uranyum zenginleştirme konusunda epey yol kat ettikleri kanısındadır.

Hitler’in bir-iki kilo uranyumla savaşın seyrini değiştirme gücüne kavuşacağı düşüncesi Amerikalıları telaşlandırır.

Hemen bilim adamları, komandolar ve ajanlardan oluşan özel bir birlik kurup Nazi atom bombası programını durdurmak üzere bir dizi operasyon başlatırlar.

Bu elit birlik Nazilerin kontrolü altındaki bölgelere sızacak, casusluk, sabotaj yapacak ve mecbur kalırsa cinayet işleyecektir.

‘Casuslar Tugayı’, sadece ABD ve Alman atom bombası programlarının yarışını esprili bir dille anlatmakla kalmıyor, aynı zamanda radyoaktivitenin keşfi ile başlayıp Hiroşima ve Nagazaki’ye atom bombası atılmasıyla sonuçlanan bilimsel gelişmeleri, bilim insanlarının merak ile ahlak daireleri arasında bocalayışlarını çarpıcı biçimde ele alıyor.

Kitap, bilim ve tarihin güzel bir bireşimi olarak okunabilir.

  • Künye: Sam Kean – Casuslar Tugayı: Nazi Atom Bombası Programının Durduruluşunun Nefes Kesici Öyküsü, çeviren: Sema Özgün, Say Yayınları, tarih, 488 sayfa, 2021

Murat Metinsoy – İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye (2016)

Gündelik yaşamdan ilginç ayrıntılar eşliğinde, 2. Dünya Savaşı Türkiye’sinin bir fotoğrafını çeken ödüllü bir kitap.

Ülkenin bu zor yıllarına ışık tutan Murat Metinsoy’un öne çıkan tezi de, bu dönemde demokratikleşme taleplerinin toplumsal alandan geldiği şeklinde.

Yazar, olaylar dizinini tabandan irdeleyerek kitlelerin o dönemde nasıl bir yaşam deneyimine sahip olduğunu, yaşadıkları sıkıntıları ve bu sıkıntılarını gündelik yaşamdaki direnişleriyle nasıl ortaya koyduklarını irdeliyor.

Kitap, otoriter dönemlerde bile toplumun gündelik mücadelelerinin ve taleplerinin siyasete nasıl büyük etkide bulunabileceğini gözler önüne sermesiyle önemli.

Kitaba, toplumsal sorunları ve devletin yanlışlarını tasvir eden karikatürler de eşlik ediyor.

  • Künye: Murat Metinsoy – İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye, İş Kültür Yayınları

B. H. Liddel Hart – Hitler’in Generalleri Konuşuyor (2019)

Guderian, Manstein, Rundstedt, Student, Thoma, Bayerlein, Senger, Manteuffel, Heinrici, Kleist, Tippelskirch, Westphal, Blumentritt…

Bu kitapta, Hitler iktidarının önde gelen Alman general ve mareşalleri B. H. Liddel Hart’a enteresan açıklamalarda bulunuyor.

İkinci Dünya Savaşı’nı Alman ordusunun gözünden anlatmasıyla büyük önem arz eden çalışma,

Alman Silahlı Kuvvetleri’nin savaşın ilk safhasında kazandığı beklenmedik zaferleri ve bunu takip eden süreçte Almanya’nın yaşadığı büyük çöküşün nedenlerini aydınlatmasıyla önemli.

Kitapta,

  • Versay Antlaşması’nın sınırlayıcı hükümlerinin, Alman ordusunu Avrupa’daki diğer orduların aksine nasıl profesyonelleştirdiği,
  • Almanların, Avrupa’nın büyük bölümünü hızla ele geçirmelerine olanak veren Yıldırım Savaşı’nın, yani Blitzkrieg doktrinini nasıl benimsediği,
  • Fransız ordusu ve Majino Hattı’nın nasıl darmadağın olduğu,
  • Hitler’in, İngiliz ordusunun Dunkirk’ten kaçmasına neden izin verdiği,
  • Moskova banliyölerine kadar girmeyi başaran Alman ordusunun Stalingrad, Kuzey Afrika ve Normandiya’da nasıl mağlup olduğu,
  • Hitler ve generallerinin ihtilafa düştükleri hususların neler olduğu,
  • Hitler’in zafer ve yenilgilerdeki payının ne olduğu,
  • Hitler’e suikast girişiminde bulunulduğu 20 Temmuz günü orduda neler yaşandığı,
  • Ve bunun gibi çok önemli konular ele alınıyor.

Askerî tarih ve strateji konularına ilgi duyanların severek okuyacağı bir kitap.

Künye: B. H. Liddel Hart – Hitler’in Generalleri Konuşuyor: Askerî Hadiselere İlişkin Kendi Anlatımlarıyla, Alman Generallerin Zafer ve Yenilgileri 1939-1945, çeviren: Selçuk Uygur, Kronik Kitap, tarih, 528 sayfa, 2019