Bertolt Brecht – Dipnotski

Hannah Arendt – Karanlık Zamanlarda İnsanlar (2022)

Hannah Arendt’önde gelen felsefeci ve edebiyatçılar üzerine ufuk açıcı metinler.

‘Karanlık Zamanlarda İnsanlar’da, Arendt’in Walter Benjamin, Bertolt Brecht, Hermann Broch, Isak Dinesen (Karen Blixen), Waldemar Gurian, Randall Jarrell, Karl Jaspers, Gotthold Ephraim Lessing, Rosa Luxemburg ve Angelo Giuseppe Roncalli hakkında denemeleri yer alıyor.

Bir dizi felsefeci ve edebiyatçının entelektüel portresinden oluşan kitap, Arendt’in külliyatında kendine özgü, farklı bir parça.

Arendt ele alınan yazarların düşünsel portrelerini çizerken, sanki onların problemlerini ve arayışlarını kendileriyle tartışıyor.

Bu arada kendi sorularının da peşindedir; Kamusal’ın, Siyasi’nin, İnsani’nin, “İyi” ve “Doğru”nun anlamını, bu entelektüellerin düşünsel deneyimlerinin tartısına vurur.

Kitabın, Arendt’in en “edebi” anlatımlı eseri olduğu da söylenebilir.

Arendt’in andığı ve üzerine düşündüğü yazarlar, büyük siyasi felâketlerle, ağır ahlâki sarsıntılarla, trajik sorularla yüzleşmiş şahsiyetlerdir.

‘Karanlık Zamanlarda İnsanlar’ adı buradan geliyor; bütün yazıları kat eden mesele, karanlık zamanlarda insan olma ve insan kalma sınavıdır.

Künye: Hannah Arendt – Karanlık Zamanlarda İnsanlar, çeviren: İsmail Ilgar, Duygu Öktem, Funda Sarıcı, Gülce Sorguç, Özgür Soysal ve Selbin Yılmaz, İletişim Yayınları, deneme, 328 sayfa, 2022

Kolektif – Faşizm Üzerine (2018)

Faşizm Avrupa’da Birinci Dünya Savaşı’nın yarattığı yıkımın ardından ortaya çıktı ve tüm dünyayı kendi halklarını da kapsayan daha da yıkıcı ve canice bir savaşa sürükledi.

Peki, faşist hareketlerin doğuşunun altında hangi güçler yatar?

Küreselleşmeyle ve eski Yugoslavya’daki, Afganistan’daki, Irak’taki savaşlarla açıkça sergilenen yeni emperyalist saldırıyla nasıl bir ilişki kuruyorlar?

İşte elimizdeki bu harika derleme, bu iki soruya da tatmin edici yanıtlar veren makaleler sunmasıyla alan için altın değerinde bir kaynak.

Kitabın birinci kısmındaki yazılar, Alman faşizmi üzerine savaş sonrası Marksist akademik yazının belli başlı isimlerinden bazılarını bir araya getiriyor.

İkinci ve üçüncü kısımlar, iki savaş arası döneme odaklanıyor.

İkinci kısım, komünist hareketin önde gelen figürlerinin, İtalyan, Macar ve Alman faşizmini veya genel olarak faşizm olgusunu analiz eden yazılarını bir araya getiriyor.

Üçüncü kısım ise, faşist ideolojinin görünürde masum ve kuşku uyandırmayan yollarla insanların zihinlerini ele geçirmeye başladığı bir mecra olan “kültür” alanına bakıyor.

Derlemenin önemli katkılarından biri de, genel olarak faşizmi tarihsel bir perspektifle irdelese de, günümüzdeki faşist hareketler ve rejimlerin olasılık ve nitelikleriyle ilgili bazı soruları da ortaya koyması.

Kitapta makaleleri bulunan isimler ise şöyle: Anson G. Rabinbach, Antonio Gramsci, August Thalheimer, Bertolt Brecht, Daniel Guérin, Ernst Bloch, Georg Lukács, Georgi Dimitrov, Clara Zetkin, Kurt Gossweiler, Kurt Pätzold, Michal Kalecki, Palmiro Togliatti, Reinhard Kühnl, Robert Erlinghagen ve Tim Mason.

Künye: Kolektif – Faşizm Üzerine: Önlenebilir Yükseliş, hazırlayan: Margit Köves ve Shaswati Mazumdar, çeviren: Ezgi Kaya, Yordam Kitap, siyaset, 366 sayfa, 2018

Helmut Lethen – Soğuk Temas: İki Savaş Arasında Almanya’da Yaşama Deneyleri ve Mesafe Kültürü (2017)

Kültür eleştirmeni Helmut Lethen’in 1994’te yayımlanan ‘Soğuk Temas’ı, 1914-1945 arası dönemde Alman kültüründe yaşanan travmanın ve bunun sonraya miras kalan izdüşümlerinin izini sürüyor.

Alman İmparatorluğu’nun tarihin tozlu sayfalarında kendi yerini almasından sonra, Alman toplumu kendini bir anda modern hayatın getirdiği karmaşaların göbeğinde bulmuştu.

Modern hayat ve onun gereklerinin aniden su yüzüne çıktığı bu durum karşısında, insanlar cemaat adı altında bir topluluk ideali inşa etmeye koyulmuştu.

Fakat bu durum da, tarihten bildiğimiz gibi, tehlikeli siyasi sonuçlar doğurmuştu.

Öte yandan antropolog Helmuth Plessner de, ‘Cemaatin Sınırları’ adlı kitabıyla, bu cemaat fikrinin varacağı tehlikeli boyutları ortaya koymuş, cemaat fikrinin karşısına da yabancılardan oluşan açık bir toplum fikrini tartışmaya açmıştı.

İşte Helmut Lethen’in bu çalışması da, hem söz konusu sürecin kapsamlı bir belgeselini çekiyor hem de Helmuth Plessner’in tezlerini yeni baştan yorumlamaya koyuluyor.

Kitap bunun yanı sıra, “insan doğası” ve “mesafe” gibi kavramaların tarihsel kökenlerine doğru yol alıyor ve bunun Friedrich Nietzsche, Bertolt Brecht, Siegfried Kracauer, Walter Benjamin, Carl Schmitt ve Ernst Jünger gibi isimlerin fikirleri bağlamında tartışmaya açıyor.

Künye: Helmut Lethen – Soğuk Temas: İki Savaş Arasında Almanya’da Yaşama Deneyleri ve Mesafe Kültürü, çeviren: Tuncay Birkan, Metis Yayınları, kültürel çalışmalar, 304 sayfa

Bertolt Brecht – Bütün Oyunları 1 (2013)

BÜTÜN OYUNLARI 1, Bertolt Brecht, çeviren: Yılmaz Onay, Agora Kitaplığı, oyun, 642 sayfa

Elimizdeki kitap, tiyatro dünyasında hem yazar hem de yönetmen olarak devrimci dönüşümler ortaya koymuş Bertolt Brecht’in, tamamı on cilde yayılan toplu oyunlarının ilk kitabı. Bu ciltte, Brecht’in ‘İncil’, ‘Baal’, ‘Gecede Trampet Sesleri’, ‘Düğün’, ‘Dilenci veya Ölü Köpek’, ‘Şeytan Kovma’, ‘Balık Avı’, ‘Ova’ ve ‘Vahşi Ormanda’ gibi oyunları yer alıyor. 16. yüzyılda Katolik yobazlığa karşı verilen mücadele, katil ve soyguncu sıradışı bir şairin hayatı, yirminci yüzyılın başındaki devrimci çatışmalar ve bir kral ile köpeğini çok seven bir dilenci arasında geçen diyalog, bu oyunlarında işlenen konulardan bazıları.

Bertolt Brecht – Bertolt Brecht’ten Öyküler (2011)

BERTOLT BRECHT’TEN ÖYKÜLER, çeviren: İlhami Hakverdioğlu, Hayal Yayınları, öykü, 87 sayfa

Epik tiyatronun kurucusu, şair ve oyun yazarı Bertolt Brecht, aynı zamanda öyküleriyle de dikkat çeken bir isim. İşte elimizdeki kitap, Brecht’in kısa öykülerinin yanı sıra, kıssadan hisselerini ve masallarını okurlara sunuyor. Para kazanma hırsıyla çakala dönüşen bir tüccar, otuz yaşından sonra kör olan bir adamın yaşadıkları, kibirli bir gencin mütevazı olmayı öğrenmesi, savaş yıllarında Rus askerine yardım eden köylü kadın, kral ve hizmetçisi arasındaki iktidar savaşı, düşünür Kreuner’in zorbalıkla mücadelesi, kendi hizmetinde çalışan doktorun onurunu sınayan halife ve bir çiftin sadakat sınavı buradaki öykülerden bazılarının konusu.

Bertolt Brecht – Beş Paralık Roman (2011)

BEŞ PARALIK ROMAN, Bertolt Brecht, çeviren: Sevgi Soysal, İletişim Yayınları, roman, 359 sayfa

‘Üç Kuruşluk Opera’nın meşhur yazarı Bertolt Brecht, usta kalemlerimizden Sevgi Soysal’ın Türkçeye kazandırdığı ‘Beş Paralık Roman’da, para hırsının olmadık işler yaptırdığı karakterlerinin hikâyesini anlatıyor. Brecht’in epik tiyatrosunun roman türüne uyarlanması olarak düşünülebilecek kitap, aynı zamanda onun devrimci eğilimlerini en belirgin biçimde ortaya koyduğu metinlerden. Brecht, Walter Benjamin’in sonsözüyle yayımlanan satirik romanında, kendine özgü tarzıyla, paranın iktidarının hüküm sürdüğü; havasız ofislerden, rutubetli hamamlardan ve sisli sokaklardan oluşan bir atmosferde, gün geçtikçe çıkarları için çürüyen ve kirlenen insanlığı anlatıyor.

Michael Thoss ve Patrick Boussignac – Yeni Başlayanlar İçin Brecht (2011)

YENİ BAŞLAYANLAR İÇİN BRECHT, Michael Thoss ve Patrick Boussignac, çeviren: Tuvana Gülcan, Habitus Kitap, tiyatro, 188 sayfa

Michael Thoss ve Patrick Boussignac imzalı ‘Yeni Başlayanlar İçin Brecht’, Alman şair, oyun yazarı ve tiyatro yönetmeni Bertolt Brecht’in hayatını ve tiyatrosunu çizimler, karikatürler, fotoğraflar ve kolajlar aracılığıyla ele alıyor. Thoss ve Boussignac, hem bir biyografi hem de bir sanat incelemesi olarak tanımlanabilecek kitaplarında, Brecht’in kişisel hikâyesini, yaşadığı çevrenin üzerinde bıraktığı etkileri ve sanatının ortaya çıktığı toplumsal ve siyasî atmosferi kaleme getiriyor. Eğlenceli çizimleri ve keyifli üslubuyla da dikkat çeken çalışma, Brecht’e yeni başlayanların yanı sıra, O’nu bilenlere de hitap edecek nitelikte.

Yılmaz Onay, Tonguç Ok, Aynur Toraman vd. (haz.) – Müzik Üzerine Tartışmalar (2006)

MÜZİK ÜZERİNE TARTIŞMALAR, Kolektif, hazırlayan: Yılmaz Onay, Tonguç Ok, Aynur Toraman, Zübeyde Aydemir, Mehmet Erdal, Olcay Geridönmez ve Taylan Şahbaz, Evrensel Basım-Yayın, müzik, 224 sayfa

‘Müzik Üzerine Tartışmalar’ın barındırdığı metinler 1940’lı yılların müziğine odaklanan makaleler ya da söyleşilerden oluşuyor. Kitapta bu anlamda yer almış isimler, Romain Rolland, Hanns Eisler, Bertolt Brecht, Walter Felsenstein, Ruthland Boughton, Antonin Sychra, Norman Cazden, Dmitri Kabalevski, Dmitri Şostakoviç ve Viktor Gorodinski. Derleme, ‘Müzik Üzerine Tartışmalar’ ve ‘Taraflı Müzik Eleştirisi’ başlıklı iki bölümden oluşuyor. Derlemedeki makale ve söyleşilere bakıldığında, bu metinlerin, sadece müzik disiplinine ait olmadığı, genel olarak sanat anlayışına da dahil olabilecekleri görülür. Zira metinler, sanatın postmodern duruma varan seyrinde, bu seyrin tarihi dönüşümlerine, sanatın 1940’lı yıllardan bugüne geçirdiği evrelere dair bir fikir de veriyor.

Kolektif – Estetik ve Politika (2006)

ESTETİK VE POLİTİKA, Kolektif, çeviren: Ünsal Oskay, Alkım Yayınları, felsefe, 455 sayfa

‘Estetik ve Politika’ isimli bu derleme, Moskova’da Almanca olarak yayımlanan ve sürgündeki anti-faşist yazarların organı olan Das Worth dergisinde 1938 yılında patlak veren dışavurumculuk tartışmasına ilişkin Bloch, Lukács, Brecht, Benjamin ve Adorno imzalı ünlü metinleri bir araya getiriyor ve sorunu tarihsel bir perspektiften görebilmeyi amaçlıyor. Kitapta, Fredric Jameson’un bu yazılar hakkında kaleme aldığı kapsamlı bir sunumun yanı sıra, Theodor Adorno’nun iki, Ernst Bloch, György Lukacs, Bertolt Brecht ve Walter Benjamin’in de birer yazısı bulunuyor. Kitapta ayrıca, Ahmet Oktay’ın, makalelerin odaklandığı konularla ilgili kaleme aldığı bir yazı da yer alıyor.