Etiket: Bizans İmparatorluğu

Warren Treadgold – Kısa Bizans Tarihi (2024)

532 yılında, Bizans İmparatoru Iustinianus, Nika İsyanı’nın patlak verdiğinde büyük bir tehditle karşı karşıya kaldı.

Hipodrom’da toplanan isyancılar, imparatorluk sarayına saldırdılar ve Constantinopolis’in büyük bir kısmı alevlere teslim oldu.

Iustinianus, ünlü general Belisarius’un liderliğinde isyanı bastırdı.

İsyanın ardından, Iustinianus şehri yeniden inşa etmek için büyük bir fırsat yakaladı ve Hagia Sophia’nın muazzam inşa süreci başladı.

  • Roma İmparatorluğu neden ve nasıl ikiye bölündü?
  • Bizans nasıl çöktü ve imparatorluğun mirası günümüzde nasıl yaşıyor?
  • Veba salgınları, düşman saldırıları ve iç karışıklıklar karşısında Bizans nasıl direndi?
  • Bizans sanatının ve mimarisinin benzersiz özellikleri nelerdi?
  • İmparatorluğun sınırları nasıl genişledi ve korundu?
  • Malazgirt Savaşı’nın imparatorluk üzerindeki etkileri nelerdi?
  • Bizans İmparatorları, Türk tehdidine karşı nasıl stratejiler geliştirdi?

Warren Treadgold Bizans İmparatorluğu’nun başlangıcından çöküşüne kadar olan süreçte, imparatorluğun askeri, politik, kültürel ve ekonomik yapılarını ayrıntılı bir şekilde analiz ediyor.

Diocletianus’un imparatorluğu ikiye bölmesinden Constantinopolis’in kuruluşuna, Iustinianus’un büyük fetihlerinden ikonoklazm dönemine kadar birçok kırılma noktasını okuyucuya aktarıyor.

Treadgold’un usta kalemiyle bu kitapta Bizans’ın Batı Roma İmparatorluğu’ndan ayrıldığı tarihten, parçalarına ayrılmış imparatorluktan geriye kalan son devletin Türkler tarafından ortadan kaldırıldığı 1461 yılına kadar geçen zamana kadar bir genel tarih okuyacaksınız.

Treadgold’un akıcı üslubu ve kapsamlı araştırması imparatorluğun mirasını ve dünya tarihindeki rolünü anlamak için benzersiz bir fırsat sunuyor.

‘Kısa Bizans Tarihi’ akademisyenler ve tarih meraklıları için vazgeçilmez bir kaynak kitap olacak.

  • Künye: Warren Treadgold – Kısa Bizans Tarihi, çeviren: Uzay Can Ardal, Kronik Kitap, tarih, 416 sayfa, 2024

Jonathan Harris – Bizans ve Haçlılar (2023)

 

Haçlı seferleri yahut Bizans ile Batı arasındaki ilişkiler konularını inceleyen hiç kimse bu kitabı göz ardı edemez.

Jonathan Harris, Haçlı Seferleri sırasında Bizans’taki gelişmeleri, yöneticilerinin bakış açısını sunuyor.

Bizans’ın Batı Avrupa, Haçlı Seferleri ve haçlı devletleri ile etkileşiminin ana anahtarlarından birinin, halklar arasındaki herhangi bir genel düşmanlıktan ziyade Bizans İmparatorluğu’nun doğasında ve onu destekleyen ideolojide bulunabileceğini savunuyor.

Çalışma, güncellenmiş bir notlar bölümü ve bibliyografyanın yanı sıra metne önemli yeni eklemeler içeriyor.

Harris, İstanbul ve Anadolu tarihinin belki de en çalkantılı dönemini anlatıyor.

Yaşlanmakta olan Bizans İmparatorluğu hem Batıdan hem de Doğudan gelen, aynı zamanda dost ve düşman olabilen akınlarla mücadele ederek “Kutsal Konstantinapolis”ini korumaya çalışıyor.

Tüm bunlarla mücadelesinde kendine özgü diplomasi tarzı ve stratejileriyle ortaçağın değişen dünyasında ayakta kalmaya çalışıyor.

Harris, “Haçlı Seferleri Bizans için dost muydu yoksa düşman mı?” sorusunu kitap boyunca çok boyutlu inceliyor.

Harris’in uzmanlığı, anlatımını olağanüstü sade ve sürükleyici kılıyor.

  • Künye: Jonathan Harris – Bizans ve Haçlılar, çeviren: Tevabil Alkaç, Alfa Yayınları, tarih, 408 sayfa, 2023

Kolektif – Bizans Dünyası (2023)

Bizans dünyasına zengin bir pencereden bakmak isteyenler bu çalışmayı kaçırmasın.

Kitapta, Kriz zamanlarında Bizans siyasal sürecinden Bizans’ta köleliğe ve ortodoksluğa direnen gayri resmi sanata pek çok konu ele alınıyor.

Kitapta,

  • Bizans aristokrasisinin yükselişi ve İmparatorluk düzeninin gerilemesi,
  • Para, sikkeler ve ekonomi,
  • Ordu ve askeri lojistik,
  • Kadın ve çocuk çalışmaları,
  • Bizans tarih yazıcılığında güçlü kadınlar ve onların eşleri,
  • Bizanslı erkekler,
  • Monoteistler, düalistler ve paganlar,
  • Latin Hıristiyanların erdemleri ve hataları,
  • Mektup yazımı,
  • Bizans şiir geleneğinde eğilimler ve gelişmeler,
  • Bizans İtalyasında Hıristiyanlar, Yahudiler ve Müslümanlar,
  • Bizans’taki manevi edebiyat,
  • Bizans ikonaları,
  • Bizans kilise sanatında semavi ve dünyevi hiyerarşiler,
  • Konstantinopolis ve Ortaçağ şehir kimliğinin inşası,
  • Bizans tahkimatlarında uygulama, algı ve deneyim,
  • Freeman, Gregorovius ve Schlumberger gibi popüler Bizans tarihinin öncüleri
  • Ve Havariyyun kilisesinden esinlenilen Ortaçağ kiliseleri gibi ilgi çekici konular ele alınıyor.

Künye: Kolektif – Bizans Dünyası, editör: Paul Stephenson, çeviren: Tevabil Alkaç, Alfa Yayınları, tarih, 752 sayfa, 2023

David Potter – Theodora (2022)

Bizans imparatoriçesi Theodora sahne sanatçısıydı, babası ise ayı terbiyecisiydi.

Geç Roma ve Bizans tarihçisi David Potter, Theodora’nın oyunculuktan imparatoriçeliğe, oradan da azizeliğe ulaşan hayatını adım adım izliyor.

Bizans İmparatoriçesi Theodora (495?-548), mütevazı bir aileden gelmesine karşın imparatoriçeliğe kadar yükselip ülkesine damgasını vurmayı başarmıştır.

Ayı terbiyecisi babasının ve dansçı annesinin yolundan giderek ergenlik çağlarında sahneye çıkmış, günümüzde o yaşlardaki bir kız için asla düşünülemeyecek gösterilerin içinde yer almış, böylece şehrin önde gelen erkekleriyle tanışarak adım attığı iktidar yolu onu, tahtın veliahtı ve sonrasında sahibi Jüstinyen ile evliliğe kadar götürmüştü.

Sahne sanatçısı kadınların üst sınıftan erkeklerle evlenmesinin yasadışı olduğu bir dönemde Veliaht Jüstinyen’i ikna edip imparator dayısı nezdinde girişimde bulunarak yasayı değiştirtmesini sağlayan Theodora, böylece hem kendisine imparatoriçeliğin kapısını araladı, hem de meslektaşlarına büyük yarar sağladı.

İktidar sahnesindeki oyunculuğunda tecrübe edinip kendi ilişki ağını kurdukça ülkenin yönetiminde kazandığı ağırlığı, zor duruma düşmüş kadınları barındıran kurumlar oluşturmak ve genel kabulün dışındaki din anlayışına mensup kişileri desteklemek için kullandı.

Ama iktidardaki en kritik ve kendisine en büyük şanı kazandıran müdahalesi, Nika Ayaklanması sırasında şehirden kaçma hazırlığına başlayan İmparator Jüstinyen’i durdurarak otuz bin kişinin katledilmesi pahasına tahtını korumasını sağlayan şu cüretkâr sözleri olmuştu:

“…hükümdarlık etmiş birinin kaçak konumuna düşmesi mümkün değildir. Ben bu mor giysimden asla ayrılmayacağım. Yüz yüze geldiğim insanlar bana imparatoriçe demeyecekse tek bir gün daha yaşamayayım. Eğer kurtulmak istiyorsanız Efendim, bu hiç sorun değil. Çok paramız var, deniz ayağımızın altında ve işte gemiler. Ama kaçıp güvenliğe kavuşurken ölümü mutlulukla tercih edeceğiniz bir hale düşmeyi isteyip istemediğinizi iyi düşünün. Bana en uygun gelen, şu eski sözdür: İktidar harika bir kefendir.”

David Potter, Theodora’nın oyunculuktan imparatoriçeliğe, oradan da azizeliğe ulaşan yolu adımlayışını aktarırken, başta cinsel ithamlar olmak üzere Bizanslı tarihçi Prokopios’un ona yönelttiği ağır suçlamaları da yerli yerine oturtuyor.

  • Künye: David Potter – Theodora, çeviren: Umre Deniz Tuna, İş Kültür Yayınları, biyografi, 304 sayfa, 2022

Ahmet Usta – Hilal ile Haç Arasında Hayatlar (2022)

Ortaçağ Akdenizi’nde sürdürülen ticaret faaliyetleri üzerine usta işi bir çalışma.

Doğu Akdeniz bölgesinin önemli güçlerinden biri olan Memlûk Sultanlığı’nın, 13. yüzyılın ikinci yarısında bölgenin hem iktisadi hem de siyasi açıdan diğer güçleri olan Bizans İmparatorluğu ve Kilikya Ermeni Krallığı ile diplomatik ve ticari ilişkilerini inceleyen çalışma, bölgede gerçekleşen ticarete ve bu ticaret ile iştigal eden tüccarlara yeni bir pencereden bakmasıyla dikkat çekiyor.

Kitapta,

  • Ortaçağ Doğu Akdeniz ticaretinin kavşak noktaları ve Memlûk Sultanlığı,
  • Doğu Akdeniz’de ticaret-siyaset ilişkisi,
  • Ve Memlûklerin Bizans imparatorluğu ve Kilikya Ermeni Krallığı ile karşılıklı ticareti gibi önemli konular tartışılıyor.

‘Hilal ile Haç Arasında Hayatlar’, farklı siyasal güçlerin birbirleriyle kurdukları diplomatik ilişkilerde ticaretin rolünü, etkisini, bu etkilerin tüccarlar üzerinden ilerleyen dinamizmini Akdeniz’in olanca canlılığıyla aktarıyor. Yalnızca ürün gruplarına, ticaret istatistiklerine odaklanmayan, bunların yanı sıra siyasal güçlerin yönlendirmelerini, ambargolarını, yasaklarını, teşviklerini de sosyal hareketliliğe etkisiyle beraber değerlendiren ayrıntılı bir tablo sunuyor.

  • Künye: Ahmet Usta – Hilal ile Haç Arasında Hayatlar: Ortaçağ Akdenizi’nde Ticaret ve Tüccarlar (1260-1291), İletişim Yayınları, tarih, 272 sayfa, 2022

Anthony Kaldellis ve Niketas Siniossoglou – Bizans’ın Entelektüel Tarihi (2021)

Bizans kendi döneminde komşuları için önde gelen bir entelektüel muhatap ve kanal olsa da, Bizans’ın entelektüel tarihi, Bizans Araştırmaları içerisinde muhtemelen en az gelişmiş alandır.

Anthony Kaldellis ve Niketas Siniossoglou’nun bu kapsamlı kitabı, nihayet bu boşluğu dolduracak değerli bir çalışma.

Kitap, Geç Antikçağ’dan 15. yüzyıla uzanan dönemde, Bizans’ta düşünce dünyasına odaklanarak entelektüel uğraşın güvenilir bir tarihini ortaya koyuyor.

Çalışmanın özünü Yunan, Hıristiyan ve Bizans düşüncesi ile kavramlarının aktarımı, dönüşümü ve değişimi oluşturuyor.

Bizans, Yunan klasikleri kanonunu muhafaza ederek bir seçki haline getirmiş ve biçimlendirmiş, bir yandan Antik Yunan düşünce dünyasıyla ilk temas noktasını oluştururken, bir yandan Ortodoks geleneği yaratmıştır.

Seçme makalelerden oluşan bu kitap, Bizans’ta bilginin yayılmasından başlayarak retorik, edebiyat, sanat ve hukuk gibi sözcük bilimlerine; astronomi ve tıp gibi dünya bilimlerine; Erken, Orta ve Geç Bizans’ta felsefe ve teoloji ile politika ve tarih alanlarına dair geniş bir perspektif sunuyor.

Bizans, kendi döneminin önemli aktörlerinden biri ve entelektüel geleneklerin büyüleyici ve eşsiz bir bileşimidir.

  • Künye: Anthony Kaldellis ve Niketas Siniossoglou – Bizans’ın Entelektüel Tarihi: Seçme Makaleler, çeviren: Ercan Ertürk, Yapı Kredi Yayınları, tarih, 448 sayfa, 2021

Jonathan Harris – Bizans’ın Sonu (2021)

Bizans halkı, o görkemli imparatorlukları yıkılırken neler hissetti?

Daha önce Bizans dönemi İstanbul’u üzerine çok iyi bir çalışmasına da yer verdiğimiz Jonathan Harris, elimizdeki kitabında da, bu olağanüstü ve trajik dönemden kişisel hikâyelerin peşine düşüyor.

Bir zamanların en güçlü imparatorluklarından biri olan Bizans, 1400’lü yılların başında inanılmaz bir hızla kan kaybetmeye başlamıştı.

Topraklarının çoğu Osmanlı’ya geçmiş, üstüne üstlük başkent Konstantinopolis de dört bir yandan kuşatılmıştı.

Peki, bu dönemde sıradan günlük hayatlarını devam ettirmeye çalışan Bizans vatandaşları neler hissediyordu?

İşte o günleri anımsatan bu dokunaklı kitapta Jonathan Harris, diplomatik manevralar, üstü kapalı meydan okumalar ve büyük tarihsel akımların cereyan ettiği bu zamandan kişisel hikâyeleri araştırıyor, böylece imparatorluğun yıkılmasına çok farklı ve özgün bir pencereden bakıyor.

  • Künye: Jonathan Harris – Bizans’ın Sonu, çeviren: Tevabil Alkaç, Alfa Yayınları, tarih, 356 sayfa, 2021

Sergey A. Ivanov – İstanbul’da Konstantinopolis’i Aramak (2020)

İstanbul’u bir baştan diğer başa kat ederek, şehirdeki Bizans izlerini görünür kılan, görsel açıdan da zengin 652 sayfalık muazzam bir rehber.

İstanbul’u dolaşanların muhakkak elinin altında bulundurması gereken kitap, okurunu belli yollara, belli anıtlara yönlendiriyor ve onu tam da bulunduğu noktalarda, Bizans’ın geçmişiyle ilgili ilginç bilgilere ulaştırıyor.

Ünlü Bizantolog Sergey A. Ivanov bununla da yetinmeyerek, bu anıtlarla ilişkili masallar ve geçmişten kimi olaylarla da metnini zenginleştiriyor.

    • Künye: Sergey A. Ivanov – İstanbul’da Konstantinopolis’i Aramak: Bir Tarihi Miras Rehberi, çeviren: Hazal Yalın, Kitap Yayınevi, tarih, 652 sayfa, 2020

Alexander A. Vasiliev – Bizans İmparatorluğu Tarihi (2016)

Bizans İmparatorluğu’nun kuruluşundan yıkılışına uzanan süreci işleyen, alana dair eksiksiz bir kılavuz.

Alexander Vasiliev, Konstantin zamanından Justinianos’a, Theodora’dan Herakleios’a, ikonoklastik dönemden Bizans’ın Haçlı Seferleri’ndeki rolüne, imparatorluk tarihindeki dönüm noktalarının izini sürüyor.

  • Künye: Alexander A. Vasiliev – Bizans İmparatorluğu Tarihi, çeviren: Tevabil Alkaç, Alfa Yayınları

Jean-Claude Cheynet – Bizans Dünyası, Cilt 2 (2018)

Cécile Morrisson, daha önce yayınlanan ‘Bizans Dünyası’nda, Doğu Roma İmparatorluğu’nun 330-641 yılları arasındaki tarihini zengin veriler eşliğinde anlatmıştı.

Jean-Claude Cheynet imzalı ‘Bizans Dünyası’nın elimizdeki ikinci kitabı ise, ilk kitabın kaldığı yerden devam ederek Bizans İmparatorluğu’nun 641-1204 yılları arasındaki tarihini sunuyor.

Bu ciltte ele alınan kimi konular şöyle:

  • Ortaçağ’da Bizans İmparatorluğu’nun oluşumu ve gelişimi,
  • Müslümanların ilerleyişi,
  • İsaurialıların güçlenmesi,
  • Makedonya hanedanı döneminde Bizans genişlemesi,
  • Makedonya hanedanın kuruluşu,
  • Bulgarlarla çatışmanın tekrar başlaması,
  • Müslümanlara karşı başarılar,
  • Konstantinos’un olaylara müdahalesi,
  • Batı’da genişleme ve Doğu’nun kurtarılması,
  • Türkler ve Haçlılar arasında Bizans,
  • Angelos yönetiminde hızlı zayıflama,
  • İmparatorluk kurumları,
  • İmparator ve ailesi,
  • İmparatorluk törenleri,
  • Büyük Saray,
  • İmparatorluk unvanları,
  • Saray ahalisi,
  • Bizans Kilisesi’nin kurumları,
  • Ruhban organizasyonu,
  • Ortodoks olmayan azınlıklar,
  • İmparatorluk yönetiminde vergi sistemi, hukuk, merkezi yönetim, başlıca devlet daireleri ve taşra yönetimi,
  • Bizans’ta ordu ve donanma,
  • Ordunun finansmanı ve askerlerin maaş ödemeleri,
  • İmparatorluğun yönetici sınıfları,
  • Bizans medeniyetinin temelleri,
  • Nüfus ve demografi,
  • Köy ekonomisi ve toplumu,
  • Tarımsal üretimin koşulları,
  • Konstantinopolis ve şehir ekonomisi,
  • Şehir peyzaj ve alanının organizasyonu,
  • Eğitim ve yazılı kültür,
  • Bizans sanatı…

Künye: Jean-Claude Cheynet – Bizans Dünyası, Cilt 2: Bizans İmparatorluğu (641-1204), çeviren: Aslı Bilge, Ayrıntı Yayınları, tarih, 576 sayfa, 2018