Herakleitos – Fragmanlar (2022)

Sokrates öncesi filozoflardan Herakleitos Antik Çağ’dan günümüze dek şöhretini korumuş, felsefi anlayışı ve düşüncesi Platon, Aristoteles, Stoacılar, Sextus Empiricus, Porphyrios, Hegel, Kierkegaard, Nietzsche, Bergson ve Heidegger gibi birçok düşünür üzerinde büyük etkiler bırakmıştır.

Hıristiyanlığın ilk savunucuları dahi onun düşüncelerine bigâne kalamamış, Sokrates ile birlikte onu, İsa gelmeden önceki Hıristiyanlar olarak kabul etmişlerdir.

Herakleitos’un yaşamına dair bilgiler ne yazık ki günümüze bazı zayıf, kanıtlanması imkânsız rivayetlerle ulaştı.

Felsefi düşünüşüne dair derli toplu bir eserinin bugüne kalmaması hiç şüphesiz büyük bir eksiklik olsa da bu büyük ismin düşüncesine ve yaşantısına dair bazı parçalar etrafındakilerin aktarımıyla günümüze kaldı.

Düşüncelerinin muğlak ifadelerle dolu, bölük pörçük ve kimi zaman da anlaşılmaz bir üslupla aktarılmış olması, Herakleitos’un Antik Çağ’dan beri anlaşılması zor bir düşünür olarak nitelendirilmesine yol açmış, hatta kendisine bu üslubu nedeniyle “Karanlık” lakabı verilmiştir.

Kimilerince, sıradan insanların düşüncelerine kolayca ulaşmasını istemediği için kasıtlı olarak böyle bir üslup kullanmıştır.

Tüm bu eksik parçalara, elde olanların karanlığına rağmen elinizdeki eser Herakleitos’un usta bir düşünür olduğunu gösteriyor.

Herakleitos’a ait olduğu düşünülen Fragmanlar ile onun hayatı ve öğretisi üzerine kaynakların derlenip toparlandığı ‘Tanıklıklar’, Okan Demir’in çevirisi ve eklediği açıklayıcı notları, Eski Yunanca ve Latince asıllarıyla düşünce tarihinin en büyük isimlerinden Herakleitos’un dünyasına bir yolculuk imkânı sunuyor.

  • Künye: Herakleitos – Fragmanlar, çeviren: Okan Demir, Kronik Kitap, felsefe, 144 sayfa, 2022

Alfred William Benn – Erken Yunan Felsefesi (2021)

Bu kitap, Antik dönem felsefi düşüncesinin gelişimini merak eden okurlar için iyi bir giriş.

Alfred William Benn, Thales’ten Sokrates’e, erken Yunan felsefesinin sağlam bir fotoğrafını çekiyor.

Benn, Antik çağdaki Batı Anadolu bilgelerinden başlayarak, Doğa düşünürlerinin, Sofistlerin ve Sokrates’in çalışmalarının ana hatlarını veriyor.

Çalışma, Antik dönem felsefi düşüncesini teknik olmayan yalın bir dille sunmasıyla bilhassa dikkat çekiyor.

Miletli filozoflar Anaksimandros ve Anaksimenes’in arkhe anlayışları, Pythagoras Okulunda matematik ve doğa ilişkisi, Herakleitos’un ateş, akış ve logos öğretisi, Parmenides’in varlık anlayışı bu kitapta ele alınan bazı konular.

Thales’ten Sokrates’e erken Yunan felsefesi öğretilerine giriş yapmak isteyen okur için bu kitap kılavuz niteliğinde.

  • Künye: Alfred William Benn – Erken Yunan Felsefesi, çeviren: Engin Delice, Fol Kitap, felsefe, 112 sayfa, 2021

Yan Marchand – Herakleitos’un Gizemleri (2016)

 

“Aynı ırmakta iki kez yıkanılmaz” sözüyle tanınan, Efesli filozof Herakleitos’un dünyasına hoş geldiniz…

En büyük filozoflar olan çocuklar için yazılan kitap, Herakleitos’un düşünce sistemindeki kavramları kapsamlı bir şekilde aydınlatıyor.

Donatien Mary’nin harikulade çizimleri ise, kitabı ayrıca zenginleştiriyor.

  • Künye: Yan Marchand – Herakleitos’un Gizemleri, çeviren: Nesrin Demiryontan, Metis Yayınları

Yılmaz Murat Bilican – Babamın Defterleri (2020)

Gençlerin antik felsefeyi daha yakından tanımasını sağlayacak çok güzel bir kitap.

Yılmaz Murat Bilican’ın kaleme aldığı Özlem Deveci’nin resimleriyle zenginleşen çalışma, aklındaki sorulara yanıt arayan meraklı bir gencin, antik filozofların dünyasına yaptığı bir yolculuğu anlatıyor.

Ege, tozlu raflarda, babasına ait eski defterler bulur.

Bu defterlerde antik felsefe döneminden sekiz büyük filozofla yapılan söyleşiler yer almaktadır.

Ege de bu defterlerden yola çıkarak Thales, Heraklit, Parmenides, Protagoras, Sokrates, Platon, Aristoteles ve Epikuros’la tanışacak ve daha da önemlisi, hem o dönemin hem de günümüzün sorularına yanıt bulmaya çalışacaktır.

  • Künye: Yılmaz Murat Bilican – Babamın Defterleri: Filozoflarla Zamandışı Söyleşiler, resimleyen: Özlem Deveci, Ayrıntı Yayınları, felsefe, 288 sayfa, 2020

Herakleitos – Fragmanlar (2020)

İnsanın karakterinin onun kaderi olduğunu söylemiş Herakleitos’un fragmanları, felsefe tarihinin en ünlü metinlerinden biridir.

Şimdi bu fragmanlar, bir kez daha, bu sefer Cengiz Çevik’in usta işi çevirisiyle Türkçeye kazandırıldı.

Herakleitos’tan günümüze çok az fragman kalsa da, bu fragmanlar düşünce tarihinde çok önemli yere sahip.

Fragmanlar, bugün de hem bütün olarak hem de teker teker tartışılmaya ve yorumlanmaya devam ediliyor.

Gizemli, karmaşık, karanlık, kapalı, bazen de beklenmedik şekilde açık bu fragmanlar, çağlar boyunca güçlerinden hiçbir şey kaybetmedi.

  • Künye: Herakleitos – Fragmanlar, çeviren: C. Cengiz Çevik, İş Kültür Yayınları, felsefe, 136 sayfa, 2020

Kojin Karatani – İzonomi ve Felsefenin Kökenleri (2018)

Felsefenin ve modern demokrasinin beşiğinin genellikle Antik Yunan, ya da daha doğru bir ifadeyle Atina olduğu söylenir.

Kojin Karatani de bu harika incelemesinde, Atina’nın felsefe ve demokrasideki bu rolünü teslim etse de, bu sistemin daha gelişmiş, yani daha eşitlikçi halinin İyonya’da yaşandığını söylüyor.

Atina’daki sistemin İyonya’daki sistemin yozlaşmış biçimi olduğunu savunan Karatani, İyonya’daki daha eşitlikçi sistemi “izonomi” kavramıyla tanımlıyor.

Düşünüre göre Atina’daki demokrasi sınıf eşitsizlikleri ve kölelik barındırırken İyonya’daki izonomi gerçek anlamda bir ekonomik ve siyasi eşitlik ile hareket özgürlüğü sunmaktaydı.

Karatani bu karşılaştırmayı yaparken, Yunan filozoflarının İyonya doğa felsefesi ve etiğiyle olan bağlarını açıklıyor.

Karatani bu bağlamda, Hippokrates, Hesiodos, Homeros, Heredotos, Herakleitos, Sokrates, Platon ve Pythagoras gibi filozofların düşüncelerinden hareketle İyonya toplumu ve düşüncesini, İyonya doğa felsefesinin arka planını ve İyonya doğa felsefesinin temel noktalarını açıklıyor.

Karatani öte yandan, Antik Yunan’daki demokrasi deneyimini, günümüzde demokrasinin karşı karşıya olduğu ciddi kriz bağlamında yeniden yorumluyor ve bugün reel demokrasinin potansiyel tehlikelerine karşı bizi daha uyanık olmaya davet ediyor.

Düşünüre göre, “Tiranlık ile demokrasi birbirinden göründüğü kadar farklı değildir.”

  • Künye: Kojin Karatani – İzonomi ve Felsefenin Kökenleri, çeviren: Ahmet Nüvit Bingöl, Metis Yayınları, felsefe, 200 sayfa, 2018

Herakleitos – Fragmanlar (2014)

Yüzyıllar öncesinden “Kendimi keşfettim” diye haykırıyor, Ephesos yerlisi Herakleitos.

İki kez girilemeyen ırmakların meşhur filozofuna ait, Hermann Diels’in sahte olduğunu iddia ettikleriyle birlikte, toplam 139 fragman, bu kitapta okurun karşısına çıkıyor.

Yunanca-Türkçe karşılıklı çeviriyle sunulan kitapta, her fragman için ayrıntılı açıklamalar da yer alıyor.

  • Künye: Herakleitos – Fragmanlar, çeviren: Cengiz Çakmak, Alfa Yayınları

W. K. C. Guthrie – Yunan Felsefe Tarihi 1 (2011)

  • YUNAN FELSEFE TARİHİ 1, W. K. C. Guthrie, çeviren: Ergün Akça, Kabalcı Yayınları, felsefe, 528 sayfa

 

W. K. C. Guthrie’nin kaleme aldığı altı ciltlik ‘Yunan Felsefe Tarihi’nin elimizdeki ilk kitabı, Sokrates öncesi ilk Yunan filozoflarını ve Pyhthagorasçıları anlatıyor. Yunanistan’da felsefenin başladığı dönemi anlatarak çalışmasına başlayan Guthrie, sırasıyla Thales, Anaksimandros, Anaksimenes, Pythagoras, Hippasos, Petron, Arkhytas, Alkmaion, Ksenophanes ve Herakleitos gibi filozofların düşüncelerini izliyor. Felsefenin varlık bulduğu coğrafyanın kendine has özelliklerinin de irdelendiği bu kaynak kitap, Aristo’ya gelmeden önce burada özgün düşüncelerle ortaya çıkmış ve kimi pek ünlü olmayan filozofları duru bir anlatımla ele alıyor.