Mukadder Erkan – Dipnotski

Bruce A. McClelland – Vampirler ve Avcıları (2023)

Vampirin Batı edebi geleneğindeki yeri ve vampirleri doğuran Doğu Avrupa ortamındaki mitler üzerine çok iyi bir çalışma.

Bruce McClelland, konuyu Drakula’dan Van Helsing’e, vampirlerden vampir avcılarına, Aydınlanma’dan modern kültüre uzanarak anlatıyor.

Çalışma, türünün ilk örneği olması ve vampirden çok vampir avcısına odakanmasıyla dikkat çekiyor.

Vampir mitlerinin kökenlerine, bunların bugün bildiğimiz kültürel mitoslara dönüşmesine yakından bakmak isteyenler hem tarihsel bir çalışma hem de kültürel bir analiz olarak bu eseri kaçırmasın.

Kötülük mitini vampir kadar avcısında da arayan edebî ve tarihsel bu eser, bilim insanlarının ve folklor araştırmacılarının yanı sıra vampir edebiyatı ve popüler kültürüyle ilgilenen okurlara hitap ediyor.

Künye: Bruce A. McClelland – Vampirler ve Avcıları: Ölüyü Öldürmenin Kültürel Tarihi, çeviren: Enfal Erkan ve Mukadder Erkan, Fol Kitap, tarih, 312 sayfa, 2023

Immanuel Kant – Pragmatik Bakış Açısından Antropoloji (2022)

Çok güzel haber:

Kant’ın yirmi beş yıl boyunca verdiği Antropoloji dersinin notları, bu kitapta.

“İnsan Nedir?” sorusunu merkezine alan kitap, Kant felsefesine bütünlüklü bir bakış sunmasıyla da önemli.

Felsefe tarihine yön vermiş en önemli düşünürlerden Immanuel Kant, üç büyük eleştiri kaleme aldı: ‘Saf Aklın Eleştirisi’, ‘Pratik Aklın Eleştirisi’ ve ‘Yargıgücünün Eleştirisi’.

Bilgi felsefesi, etik ve estetik anlayışımızda devrim yaratan bu eserler genellikle üç soru ile ilişkilendirildi: “Ne bilebilirim?”, “Ne yapmalıyım?” ve “Ne umabilirim?” Ancak Kant felsefesinin sürekli atlanan ve görmezden gelinen dördüncü bir sorusu daha vardı: “İnsan nedir?”

Kant’ın yaklaşık yirmi beş yıl boyunca verdiği Antropoloji dersinin notlarından oluşan ve hayattayken yayına hazırladığı son yapıtı olan bu kitap, “İnsan nedir?” sorusunu merkezine alıyor.

Antropolojinin görevi olarak insanı, tarih boyu oynadığı roller ve taktığı maskelerle ele alan empirik antropolojiden farklı olarak, insanın neliği ve ne olması gerektiğini araştırıyor; insanın kendi potansiyelini gerçekleştirme sorumluluğunu vurguluyor.

Felsefi antropoloji denilen insana bu yeni bakış, çağdaş felsefenin önemli isimleri Max Scheler, Ernst Cassirer, Martin Heidegger ve Michel Foucault tarafından farklı şekillerle de olsa alımlanarak büyük bir etkide bulundu.

Bu anlamda Antropoloji çağdaş felsefenin köklerine de ışık tutuyor.

Delilik ve dehâ, yatkınlık ve eğilim, haz ve tatmin ile birlikte bilişsel yetilerin ilişkisinin ele alındığı bu kitap, felsefi bir sistem olarak Kant felsefesini bütünlüklü bir bakışla anlama imkânı sunuyor.

Künye: Immanuel Kant – Pragmatik Bakış Açısından Antropoloji, çeviren: Mukadder Erkan, Fol Kitap, felsefe, 328 sayfa, 2022

Jacques Derrida – Mahmuzlar: Nietzsche’nin Üslupları (2022)

Jacques Derrida’nın ‘Mahmuzlar: Nietzsche’nin Üslupları’, Nietzsche’nin meydan okumalarına yanıt veren kısa ama çarpıcı bir metin.

Derrida cinsellikten yazıya, doğurmadan ölüme ve hatta hava durumuna, pek çok kavram ve sorunu işe koşuyor.

Derrida ‘Mahmuzlar’da göstereni, logos ve bağıntılı hakikat kavramı ya da ilksel gösterilen kökeninden özgürleştiren, yorum, perspektif, değer biçme ve fark kavramlarını radikalleştiren Nietzsche’yle doğrudan karşılaşma arıyor.

Son derece özgün ve keskin tarzıyla cinsellik, politika, yazı, yargı, doğurma, ölüm, hatta hava durumu gibi sorunları, Nietzsche’nin modern dünyaya miras bıraktığı meydan okumalara ilişkin kapsamlı bir analizde birleştiriyor.

Nietzsche’nin yoruma açık metinlerini bir sondaj alanı olarak kullanan Derrida, Nietzsche’deki dil, üslup, varlık ve hakikat sorunlarını ele alıyor ve iç içe geçmiş bu sorunları topluca kadın olarak adlandırıyor.

Böylelikle kadın-hakikat-üslup motifleri Nietzsche-Heidegger-Derrida figürleriyle iç içe geçiyor.

‘Mahmuzlar’, Nietzsche’nin yayımlanmamış manüskrileri arasında bulunan ve editörleri tarafından Şen Bilim dönemine tarihlenen –tek başına, tırnak içinde– “Şemsiyemi unuttum” fragmanı üzerine bir tartışmayla kapanıyor. Derrida, Nietzsche’nin terekesinden özellikle seçtiği bağlamsız ama gene de esere dâhil bu fragmana odaklanarak stratejik kullanımları örnekliyor.

Çağrışımsal enerji devreye sokulduğunda, “şemsiye”nin simgesel kararsızlığı yorumun çoğulluğunu olanaklı kılıyor.

Nihayet ‘Mahmuzlar’ çok isabetli bir başlık, çünkü Derrida’nın Nietzsche’nin anlamlarına ilişkin “yapıbozumlar”ı kesinlikle daha fazla düşünmeyi ve tartışmayı teşvik edecek mahmuzlar olarak işliyor.

‘Mahmuzlar’, okuruna Derrida’nın yazılarının –özellikle “üslup sorunu” analizi için önem taşıyan yazılarının– üslup ustalığını inceleme fırsatı sunuyor.

Künye: Jacques Derrida – Mahmuzlar: Nietzsche’nin Üslupları, çeviren: Ali Utku ve Mukadder Erkan, Doğu Batı Yayınları, felsefe, 79 sayfa, 2022

Ali Utku ve Mukadder Erkan – Derrida’nın Nietzsche’si (2022)

Jacques Derrida ile Nietzsche arasındaki güçlü etkileşim üzerine usta işi bir inceleme.

Ali Utku ve Mukadder Erkan’ın ortak çalışması, bu ufuk açıcı ilişkiyi ustaca serimliyor.

“Nietzsche” ismine ve bu isme iliştirilen otoriteye ilişkin en tutkulu sorgulama örneklerinden bazıları, Nietzsche’nin ya da Nietzsche metninin tek bir hakikati olmadığı vurgusuyla Derrida’nın yazılarında bulunabilir.

Derrida’nın kariyeri boyunca “Nietzsche” özel ismi önemli noktalarda ortaya çıkar ve Derrida’nın kendi entelektüel soykütüğünün izini sürdüğü merkezî figürlerden birini işaretler.

Nietzsche’yle doğrudan karşılaşma aradığı metinlerinde Derrida, bir yandan, artık klâsikleşen Nietzsche sorununa, özgün yorumlar getirirken, diğer yandan Nietzsche’nin ismi, imzası ve metni üzerinden genel yorum politikası, özel isim ve imza, otobiyografi, Devlet’in ideolojik aygıtı olarak öğretim kurumları ve üniversite, Heideggerci Nietzsche okuması, Nazizmin Nietzsche’yi temellüğü, üslup sorusu, Varlık sorusu, hakikat/kadın sorusu, simülasyon, ayartma, vaat, bulaşma, demokrasi/gelecek demokrasi, felsefe/gelecek felsefe, adalet, Mesihçilik/mesihsellik, yeni Enternasyonal gibi konuları tartışır.

Derrida’nın Nietzsche’yle olumlayıcı bir ortak imza sahibi olarak karşılaşmaları yapıbozumun kendi soykütüğüyle bir hesaplaşması olarak da değerlendirilebilir.

Eldeki çalışma, Nietzsche’nin isimleri, takma isimleri, eşisimleri, maskeleriyle boy ölçüşen, etkiye açık imzasını taklit ederek, kendi adına kullanarak, bir ortak imza geliştiren Derrida’nın, Nietzsche’nin korpusunda kendi söylemine bir zemin aralayan metinleri üzerinden “Derrida’nın Nietzsche’si”ni sorunlaştırıyor.

Künye: Ali Utku ve Mukadder Erkan – Derrida’nın Nietzsche’si: Bir Ortak İmza Geliştirmek, Doğu Batı Yayınları, felsefe, 213 sayfa, 2022

Robin George Collingwood – Sanatın İlkeleri (2021)

Sanat eseri ile insanın ürettiği diğer nesneler arasındaki ayrım nedir?

Robin George Collingwood’un bu klasikleşmiş yapıtı, sanat ve sanat felsefesine ilgi duyan her okurun kitaplığında bulunmalı.

İlk olarak “Sanat nedir?” sorusunun yanıtını arayan Collingwood, ardından ifade olarak sanatın ne anlama geldiğini; sanatın, zanaat ve büyü ile bağının neler olduğunu; dil, duyum ve hayalgücünün sanat ile ilişkisini nasıl okuyabileceğimizi; tarihsel olarak sanatın toplumdaki konumunun nasıl gelişip dönüştüğünü ve bunun gibi birbirinden önemli konuları tartışıyor.

Kitabın bunun dışındaki iki önemli katkısı ise, “sanat” sözcüğünü yanlış kullanımlarından arındırmaya çalışarak “sözde sanat” ve “hakiki sanat” ayrımını yapması, ikincisi de psikoloji temelli sanat kuramlarının eleştirisi temelinde, Platon’un sanat felsefesine yönelik devrimci bir bakış ortaya koyması.

Künye: Robin George Collingwood – Sanatın İlkeleri, çeviren: Mukadder Erkan, Fol Kitap, sanat, 328 sayfa, 2021

Gary Gutting – İmkânsızı Düşünmek (2020)

1960 sonrasında büyük atılım gerçekleştiren Fransız felsefesi üzerine harika bir inceleme.

Gary Gutting, söz konusu dönemde Fransız felsefesinin üç önde gelen filozofu olan Foucault, Deleuze ve Derrida’yı merkeze alarak, Fransız felsefesinin hemen hemen aynı zamanda filizlenen analitik felsefeden nasıl farklılaştığını irdeliyor.

Yazar aynı zamanda, Hegel ve Heidegger’in bu dönüşümdeki paylarını ve bunun yanı sıra yeni kuşağın idolü Sartre’ın bu filozoflarla kurduğu gerilimli ilişkiyi de tartışıyor.

Foucault, Derrida ve Deleuze’ün felsefi yapılarındaki Nietzsche okumaları ve hesaplaşmaları ve 1980’ler ile 90’larda ‘etiğe dönüş’ün kurucu isimlerinden Levinas’ın bu filozoflarla ilişkisi ve Alain Badiou ontolojisinin ve fenomenolojinin ‘imkânsızı düşünme projesi’ndeki konumu da, kitapta ele alınan diğer ilgi çekici konular.

Künye: Gary Gutting – İmkânsızı Düşünmek: 1960 Sonrası Fransız Felsefesi, çeviren: Mukadder Erkan, Fol Kitap, felsefe, 344 sayfa, 2020

Jacques Derrida – Edebiyat Edimleri (2010)

‘Edebiyat Edimleri’, önde gelen felsefecilerden Jacques Derrida’nın edebi metinlere odaklanan yazılarından oluşuyor.

Kitabında Rousseau, Mallarmé, Shakespeare, Joyce, Blanchot ve Kafka gibi edebi figürleri tartışan Derrida, yalnız Batı edebiyatı konusunda değil, genel olarak edebiyat sorununa dair son derece özgün ve aydınlatıcı cevaplar sunuyor.

Buradaki yazılar, edebiyatı merkeze almalarının yanı sıra, okurunu, felsefe, siyaset ve etik konularını da kapsayan zevkli bir yolculuğa da davet ediyor.

Kitapta ayrıca, edebiyat, yapıbozum, politika, feminizm ve tarih sorunları üzerine Derrida’yla yapılmış bir söyleşi de yer alıyor.

Künye: Jacques Derrida – Edebiyat Edimleri, çeviren: Mukadder Erkan ve Ali Utku, Otonom Yayıncılık, eleştiri, 544 sayfa

Nicholas Thoburn – Deleuze, Marx ve Politika (2009)

Nicholas Thoburn bu ilgi çekici kitabında, Gilles Deleuze’ün tamamlayamadığı ‘Marx’ın İhtişamı’ eserini inceleyerek, düşünürün Marx’la bağlanma alanlarını açığa çıkarmayı amaçlıyor.

Thoburn, bu eserden hareketle, Deleuze’ün minör politikasıyla Marx’ın kapitalist dinamikler eleştirisi arasındaki politik, kavramsal ve kültürel bağlamı inceliyor.

Thoburn’un çalışması, Deleuze’ün Marx’a ve Marxçı ilgilere bağlanmasının nasıl yararlı ve yenilikçi politik figürler geliştirebileceğini açığa çıkararak proletarya, değer ve denetim sorunundan iş eleştirisine kadar, bir dizi çevresel ve kavramı irdelemesiyle dikkat çekiyor.

Künye: Nicholas Thoburn – Deleuze, Marx ve Politika, çeviren: Ali Utku ve Mukadder Erkan, Otonom Yayıncılık, siyaset, 286 sayfa

Jacques Derrida – Nietzschelerin Şöleni (2008)

Jacques Derrida’nın ‘Nietzschelerin Şöleni’, düşünürün Friedrich Nietzsche felsefesi üzerine kaleme aldığı üç yazı ile Richard Beardsworth’un Derrida’yla, Nietzsche üzerine yaptığı bir söyleşiden oluşuyor.

Nietzsche üzerine başlattığı ve hâlâ ses getiren tartışmalarıyla bilinen Derrida’nın bu yazıları, ‘Otobiyografiler: Nietzsche’nin Öğretimi ve Özel İsim Politikası’, ‘İmzaları Yorumlamak (Nietzsche/Heidegger): İki Soru’, ‘Mahmuzlar: Nietzsche’nin Üslupları’ ve ‘Nietzsche ve Makina’ başlıklarını taşıyor.

Çalışmada, kitabı derleyen ve çeviren Ali Utku ve Mukadder Erkan’ın kaleme aldıkları, Derrida’nın bu söyleşi ve yazılarını irdeleyen bir yazı da yer alıyor.

Künye: Jacques Derrida – Nietzschelerin Şöleni, derleyen ve çeviren: Ali Utku ve Mukadder Erkan, Otonom Yayıncılık, felsefe, 250 sayfa