Gül Çağalı Güven

Suraiya Faroqhi – Hacılar ve Sultanlar (2024)

Mekke’ye yapılan hac ziyareti İslam dininin en önemli unsurlarından biri, ancak bu ziyaretin tarihine ya da İslam dünyasının uzak bölgelerinden binlerce hacının Arap yarımadasının kalbine hangi koşullar altında seyahat ettiğine dair çok az şey yazıldı.

Bu öncü kitap, Mekke’nin Osmanlı sultanları tarafından yönetildiği on altıncı ve on yedinci yüzyıllardaki hac yolculuğuna odaklanıyor.

İnananların çoğunluğu için yolculuğun uzun, zorlu ve tehlikelerle dolu olduğu bir dönemde, hacılara yiyecek, su, barınak ve koruma sağlanması, geniş Osmanlı İmparatorluğu’nun taşra valileri için büyük bir zorluk teşkil ediyordu.

Suraiya Faroqhi, Osmanlı yöneticilerinin bıraktığı zengin belgelere ve hacıların anlatılarına dayanarak, hacca gidenlerin gündelik hayatlarında yaşadıkları zorluklara ve deneyimlere yeni bir ışık tutuyor.

Künye: Suraiya Faroqhi – Hacılar ve Sultanlar: Osmanlı Döneminde Hac (1517-1638), çeviren: Gül Çağalı Güven, Alfa Yayınları, tarih, 304 sayfa, 2024

Kolektif – Osmanlı Dünyası (2023)

Osmanlı dünyasını farklı yönlerini ele alan kaçırılmaması gereken bir çalışma.

Christine Woodhead’in editörlüğünü üstlendiği kitaba yabancı ve yerli, alanında uzman pek çok isim katkıda bulunmuş.

Kitapta,

Osmanlı İmparatorluğu’nda göçebeler ve aşiretler,
Erken İmparatorluk çağında Osmanlı ekonomisi,
Osmanlı’da arazi hukuku,
Devlet inşası ve mezhepleşme çağında sufiler,
Rönesans aracıları olarak 16. yüzyıl Osmanlı Enderun tercümanları,
Osmanlı dilleri,
Osmanlı’da etnisite, ırk, din ve toplumsal sınıfılar,
Suriyeli Kızılbaşlar ve Osmanlı Şiiliği,
1550 ila 1700 arasında Celaliler,
On altıncı ve on yedinci yüzyılda Kürdistan’daki Osmanlı sınır boyu,
Osmanlı İmparatorluğunda fetih, kentleşme ve veba ağları (1453-1600),
Amsterdam’da gayrimüslim Osmanlı tüccarları,
On yedinci ve on sekizinci yüzyılda İstanbul’da lonca antlaşmaları için müzakere eden zanaatkârlar,
Osmanlı Kahire’sinde zanaatkâr ve esnaf arasında okuryazarlık,
Hukuk ve evlilik özneleri olarak Osmanlı kadınları,
Osmanlı mali yönetiminin dönüşümü (yaklaşık 1600-1850),
Geç dönem Osmanlı dünyasında taşradaki iktidar sahipleri ve imparatorluk,
Ve Osmanlı Ortadoğu’su gibi ilgi çekici konular ele alınıyor.

Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle:

Reşat Kasaba, Rhoads Murphey, Colin Imber, Rossitsa Gradeva, Amy Singer, Derin Terzioğlu, Metin Kunt, Hakan T. Karateke, Tijana Kristič, Christine Woodhead, Baki Tezcan, Stefan Winter, Oktay Özel, Dariusz Kolodziejczyk, Gábor Ágoston, Nelida Fuccaro, Nükhet Varlık, Tal Shuval, İsmail Hakkı, Charles L. Wilkins, Suraiya Faroqhi, Nelly Hanna, Jan Schmidt, Eugenia Kermeli, Başak Tuğ, Tülay Artan, Michael Ursinus, Ali Yaycıoğlu, Ehud R. Toledano.

Künye: Kolektif – Osmanlı Dünyası, editör: Christine Woodhead, çeviren: Gül Çağalı Güven, Alfa Yayınları, tarih, 680 sayfa, 2023

Edward W. Said – Müzik Üzerine Görüşler (2021)

Edward Said’in muazzam bir müzik tutkusu vardı.

Said’in müzik üzerine düşüncelerini bir araya getiren bu çalışma da, müziğin, müzikologlara bırakılamayacak kadar önemli olduğunu gözler önüne seriyor.

Müzik ve müziğin temsili konusuna hem icracı hem de eleştirmen rolüyle uzun yıllar kafa yoran Said, burada, çağdaş kültürel çalışmalar alanındaki büyük bir boşluğu dolduruyor.

Müziğin kamusal ve özel anlamını, Adorno ve Proust’un gözlemleri ve Glenn Gould, Toscanini, Wagner ve Beethoven gibi sanatçı ve besteciler üzerinden tartışıyor.

Kitap, müzik ve müzisyenler üzerine ilginç kişisel görüşler barındırmasıyla da dikkat çekiyor.

Künye: Edward W. Said – Müzik Üzerine Görüşler, çeviren: Gül Çağalı Güven, Alfa Yayınları, müzik, 192 sayfa, 2021

Jane Hathaway – Osmanlı Hâkimiyetinde Arap Toprakları (2016)

Osmanlı’nın Arap topraklarındaki varlığını uygarlığa hiçbir katkısı olmamış “işgal dönemi” olarak niteleyen tezlere karşı çıkan önemli bir inceleme.

Jane Hathaway, Osmanlı’nın buradaki üç yüz yıllık egemenliğinin modern Ortadoğu’nun temellerinin atılmasında önemli katkısı olduğunu savunuyor.

Künye: Jane Hathaway – Osmanlı Hâkimiyetinde Arap Toprakları, çeviren: Gül Çağalı Güven, İş Kültür Yayınları

Carter V. Findley – Kalemiyeden Mülkiyeye (2020)

Osmanlı İmparatorluğu’nda, 18 yüzyıl ortalarından Cumhuriyet’e kadar geçen süre reformlar dönemi olarak tanımlanır.

Peki, bu dönemdeki reformlar, memurların toplumsal ve kültürel temellerini nasıl etkiledi?

Carter Findley, bizde yeni baskısı yapılan bu özgün incelemesinde, Osmanlı’daki idari reformlar sonucunda mülkiye memuriyetinin gelişmesinin, bizzat devletin yetkililerinin dönüşümünü merkeze alarak araştırıyor.

Findley, bu dönemde Osmanlı memurunun eğitiminin nasıl dönüştüğünü ve dönemin kültürel gerilimlerinin memur üzerindeki yansımalarını ayrıntılı bir şekilde ortaya koyuyor.

Osmanlı devletinin iyi hizmeti ödüllendirip ödüllendirmediği ve değişen ekonomik koşullara karşı memurlarını korumayı başarıp başarmadığı da, kitapta irdelenen diğer ilgi çekici konu.

Nezaretler ve diğer dairelerdeki “sicill-i ahval”lerden yola çıkarak memurların kökenlerine inen yazar, modernleşme çabaları içerisinde, geleneksel kalemiyenin mülkiyeye, kalem efendisinin mülkiye memuruna doğru geçirdiği evrimin öyküsünü sunuyor.

Findley çalışmasını, dönemin kimi adı bilinen memurların ayrıntılı hikâyeleriyle de zenginleştiriyor.

Künye: Carter V. Findley – Kalemiyeden Mülkiyeye: Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi, çeviren: Gül Çağalı Güven, Alfa Yayınları, tarih, 536 sayfa, 2020

Franklin Lewis – Mevlânâ (2010)

Franklin Lewis ‘Mevlânâ’da, bir hoşgörü ve evrensellik anıtı olan Mevlânâ Celâleddin Rûmî’nin hayatını, öğretisini ve şiirini anlatıyor.

Yazar bir anlamda, hakkında birçok mit, yanlış okumalar ve yanlış betimlemeler bulunan Mevlânâ’yı hem bir insan hem de şair olarak ayrıntılı bir şekilde yeniden inşa ediyor diyebiliriz.

Çalışmasında ilk olarak bir Mevlânâ arka planı oluşturan yazar, Bahâeddin Veled ve Seyyid Burhaneddin Muhakkik-i Tirmizi gibi Mevlânâ’nın pirlerini; Mevlânâ’nın evlatlarını ve manevi kardeşlerini; Mevlânâ’nın hayatı, öğretisi ve şiirini; İslam dünyasında Mevlânâ ve Mevleviliği ve nihayet, Mevlânâ’nın Dünya’daki etkisini anlatıyor.

Künye: Franklin Lewis – Mevlânâ, çeviren: Gül Çağalı Güven ve Hamide Koyukan, Kabalcı Yayınevi, biyografi, 789 sayfa

Kolektif – Savaştaki İmparatorluklar (2016)

Birinci Dünya Savaşı’nı imparatorluklar savaşı olarak tartışan, bu süreçte rol almış Osmanlı’dan Avusturya Macaristan ve Rus İmparatorluğu’na pek çok aktörü geniş bir perspektiften ele alan metinler.

Üç imparatorluğu tarihe gömmüş bir savaşa yeni bir çerçeveden bakmak isteyenlere.

Çalışmanın en dikkat çeken tezi, Birinci Dünya Savaşı’nı sadece Avrupa ulus-devletleri arasında olan bir savaş değil, birincil düzeyde çok etnili, küresel imparatorlukların savaşı olarak görmemiz gerektiği şeklinde özetlenebilir.

Kitabın bir diğer önemi de, savaşta çeşitli rakiplerin farklı imparatorluk nüfuslarını farklılık gösteren yöntemlerle nasıl seferber, sevk ve idare ettiğini ve bunun gerek savaşın genel tarihinde gerek seferber edilen grupların tarihinde ne kadar önemli olduğunu göstermesi.

Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: Mustafa Aksakal, Giuseppe Finaldi, Richard Bosworth, Heather Jones, Peter Haslinger, Joshua Sanborn, Richard S. Fogarty, Bill Nasson, Stephen Garton, Filipe Ribeiro De Meneses, Frederick R. Dickinson, Xu Guoqi, Christopher Capozzola ve Leonard V. Smith.

Künye: Kolektif – Savaştaki İmparatorluklar (1911-1923), derleyen: Erez Manela ve Robert Gerwarth, çeviren: Gül Çağalı Güven, İletişim Yayınları, tarih, 456 sayfa, 2016

Jonathan Coe – Bir Aile Kroniği ya da Küresel Yırtıcının Doymak Bilmez İştahı (2017)

İngiltere’de Thatcherizmin egemenliğini sürdürdüğü, ülkenin Amerika’yla birlikte sömürge kurmak için yürüttüğü yıkıcı siyaseti bir aile hikâyesiyle harmanlayarak anlatan şahane bir roman.

Roman, Winshaw ailesinin 1990’larla, iç ve dış siyasetle ve uluslararası gündemlerle iç içe geçen hayatından enstantaneler sunuyor.

Saddam Hüseyin’in Kuveyt’e girmiş olduğu bu dönemde, aile fertlerine teker teker odaklanan, onların karakterlerini adeta didik didik eden Jonathan Coe, ailenin serencamı üzerinden ülke içinde medya, siyaset, sağlık sisteminin özelleştirilmesi, finans ve gıda alanında yaşanan dönüşümleri ve genel olarak uluslararası gündemi belirleyen olayları kayıt altına alıyor.

Bir döneme, bir aileye ve doymak bilmez, pervasız emperyalist güçlere dair bir hikâye.

Künye: Jonathan Coe – Bir Aile Kroniği ya da Küresel Yırtıcının Doymak Bilmez İştahı, çeviren: Gül Çağalı Güven, Habitus Kitap, roman, 512 sayfa

Cyril Mango – Bizans: Yeni Roma İmparatorluğu (2008)

Bizans İmparatorluğu konusunda saygın isimlerden Cyril Mango, Bizans ve Ortadoğu toplumlarıyla ilginç benzerlikleri örnekleriyle ortaya koyduğu bu çalışmasında, İmparatorluğu üç ayrı incelemeye tabi tutuyor.

Mango ilkinde, Bizans’ı Roma tarihinin devamı olarak inceliyor,

İkincisinde, Hıristiyan kültürünün oluşumundaki rolü çerçevesinden izliyor,

Ve son olarak da, bir Doğu devleti ve toplumu olarak ele alıyor.

Bizans’taki çok dillilik, ekonomik sistem, kentsel yapı, toplumsal düzen, eğitim kurumları ve Bizans’ın edebiyat ve sanat alanında ortaya koydukları, anlaşılabilir bir dille kaleme alınan kitapta yer alan konulardan birkaçı.

Künye: Cyril Mango – Bizans: Yeni Roma İmparatorluğu, çeviren: Gül Çağalı Güven, Yapı Kredi Yayınları, tarih, 344 sayfa

Mark L. Stein – Osmanlı Kaleleri: Avrupa’da Hudut Boyları (2007)

OSMANLI KALELERİ: AVRUPA’DA HUDUT BOYLARI, Mark L. Stein, çeviren: Gül Çağalı Güven, İş Kültür Yayınları, tarih, 192 sayfa

Mark L. Stein’ın, hem Osmanlı arşivlerine hem de dönemin Osmanlı ve Batı kaynaklarına dayandırdığı bu çalışması, 17. yüzyıldaki Kanije ve Uyvar kalelerine odaklanarak, sınır boyu kalelerinin ve kale muhafızı birliklerinin toplumsal, ekonomik ve askeri yaşamlarının çeşitli yönlerini irdeliyor. Osmanlı-Habsburg sınırında yüzyıllar boyunca kısa barış dönemleri dışında sürekli bir savaş hali yaşanmıştı. Dolayısıyla sınır kaleleri ile bu kalelerin muhafız birlikleri büyük öneme sahipti. Stein’ın çalışması, Osmanlı askeri mimarisi, kuşatma ve savunma teknikleri, kalelerde görev yapan kapıkulları ve gönüllüler hakkında ayrıntılı bilgiler veriyor.