Foti Benlisoy – Dipnotski

Melisinos Hristodulu – Tatavla Tarihi (2024)

On dokuzuncu yüzyılın başlarında, dönemin Pamfilos Episkoposu Melisinos Hristodulu tarafından yazılmış ‘Tatavla Tarihi’, vaktiyle şehrin en büyük Rum cemaatlerinen biri olan Tatavla Ayios Dimitrios Rum Ortodoks cemaatine dair en önemli çalışmalardan biri.

Hristodulu, şimdi Yunanca ve Türkçe yayınlanan kitabında, dönemin belgelerine, cemaat arşivlerine, Patriklik defterlerine ve Osmanlı belgelerine başvurarak, Tatavla’nın, yani bugünün Kurtuluş’unun mahallelerini, buralardaki yaşamı ve semtin sakinlerinin kapsamlı bir fotoğrafını çekiyor.

Yazar ayrıca, sözlü tarih aktarımlarının yanı sıra, eski gelenekler ve Rum cemaatinin önemli şahsiyetlerine dair anekdotlarla da çalışmasını zenginleştirmiş.

Arşivlik bir eser.

Künye: Melisinos Hristodulu – Tatavla Tarihi, çeviren: Anna Maria Aslanoğlu, Stefo Benlisoy, yayına hazırlayan: Foti Benlisoy, Fivos Nomikos, İstos Yayın, tarih, 192 sayfa, 2024

Foti Benlisoy ve Stefo Benlisoy – Türk Milliyetçiliğinde Katedilmemiş Bir Yol: ‘Hıristiyan Türkler’ ve Papa Eftim (2022)

Foti Benlisoy ve Stefo Benlisoy tarafından uzun yıllara yayılan, geniş kapsamlı bir çalışma neticesinde kaleme alınan ‘Türk Milliyetçiliğinde Katedilmemiş

Bir Yol ‘Hıristiyan Türkler’ ve Papa Eftim’ kitabında birbiriyle bağlantılı bir dizi sorunun cevabı aranıyor:

Yunan ve Türk milliyetçilikleri Anadolulu Türkdil Ortodoksları kendi ulusal cemaatlerine dahil etmek adına hangi söylemsel stratejileri devreye soktular?
“Karamanlıların” Yunan milliyetçiliği açısından dilsel, Türk milliyetçiliği açısındansa dinsel “anomalisi” nasıl bertaraf edilmeye çalışıldı?
Söz konusu söylemsel stratejiler, aynı milliyetçi projeye bağlı farklı ulusal kimlik tanımları arasındaki rekabet bağlamında kimin Yunan ya da Türk sayılıp sayılmaması gerektiğine dair tanımlarda hangi değişiklikleri gündeme getiriyordu?
“Hıristiyan Türkler” teması Türk milliyetçiliğinin dini aidiyetle, spesifik olarak da İslam’la ilişkisinde nasıl bir kırılmaya denk düşüyordu?

“Türkdil Hıristiyanlar” vakası, Türk milliyetçiliğinin seküler ve etnik sınırlarının anlaşılması açısından kritik önemdedir.

Milli Mücadele dönemi, farklı ve bazen birbirine rakip milliyetçi ulusal inşa projeleri arasında kararsız olunduğu bir dönemdi.

Kimin inşa halindeki Türk ulusal kimliğine içerilip kimin dışlanacağı meselesi, bu alternatif milliyetçi projeksiyonlar arasındaki rekabetin bir ürünü olarak ortaya çıkacaktı.

Bu anlamda Anadolulu Türkdil Hıristiyanların Türklüğünün kabul ya da reddedilişi, bizatihi Türklük tanımı üzerinde, yani ulusal topluluğun sınırlarına dair de sonuçlar doğuracaktı.

Künye: Foti Benlisoy ve Stefo Benlisoy – Türk Milliyetçiliğinde Katedilmemiş Bir Yol: ‘Hıristiyan Türkler’ ve Papa Eftim, İstos Yayın, inceleme, 343 sayfa, 2022

Kolektif – En Uzak Sahilin Kıyısında (2021)

Bugün yaşadığımız felaketi tarihsel koşullarıyla irdelerken alternatif bir yaşamın koşulları üzerine de düşünen iyi bir derleme.

Çalışma, geleceğe dair umutla düşünmek için bugünü iyi kavramamız gerektiği gerçeğinden yola çıkıyor.

‘En Uzak Sahilin Kıyısında: Yeni Bir Yaşam Kurabilir miyiz?’ bir felaket kitabı değil.

Ama bir ütopya da değil.

Bugünü tarihsel koşullarıyla birlikte anlamanın geleceği kurmak için elzem olduğunu savunan çok sesli bir kitap.

Çalışma, pandeminin yarattığı sağlık krizi üzerinden açtığı tartışma, neoliberal toplumların kırıIganlıklarını ortaya koyarken geleceğin muhtemel su, gıda, iklim ve benzeri çevre felaketlerinin toplumsal çerçevesini ortaya koyuyor.

Üstelik bunu yaparken bir yandan da başka bir yaşamın somut izleklerini tartışıyor.

Her biri alanında bilimsel çalışmalarıyla tanınan yazarların kaleminden toplumsal bir sorumlulukla çıkan derleme, geleceğe dair umutla bakmamıza olanak sağlayacak, çözüm önerilerine ilham olacak türden.

Kitaba yazılarıyla katılan isimler ise şöyle: Gökhan Demir, Cihan Özpınar, Cemil Yıldızcan, Ali Yalçın Göymen, Özgür Narin, Ali Rıza Güngen, Arif Arslan, Stefo Benlisoy, Foti Benlisoy, Nilay Etiler, Selma Değirmenci, Özlem Saadet Işıl, T. Gül Köksal, Melda Yaman ve Uraz Aydın.

Künye: Kolektif – En Uzak Sahilin Kıyısında: Yeni Bir Yaşam Kurabilir miyiz?, editör: Ali Yalçın Göymen, Habitus Kitap, inceleme, 328 sayfa, 2021

Foti Benlisoy – Kapitalist Kıyamet: Sermaye mi Dünya mı? (2021)

Bu dünyayı yok edebilecek en büyük tehlike kapitalizmdir.

Foti Benlisoy, çağımızın devrimci pratiğinin, alıştıra alıştıra gelmekte olan bu kapitalist felaketi nasıl aşabileceğini tartışıyor.

“Dünyanın sonu” ya da “kıyamet”, eski zamanlarda İsrafil’in borusunu öttürmesiyle başlayıp bir defada olup bitecek tekil bir olaydı.

Şimdiyse “seküler” kıyamet, yani “bizim dünyamızın sonu”, ağır çekimde, alıştıra alıştıra gerçekleşiyor.

Bizim kıyametimiz, dünyanın bir felaketten bir başkasına sürüklendiği ekolojik çöküşün distopik dünyası.

Farklı biçimlere bürünen bir çoklu krizler, çoklu felaketler zamanı.

Zamana yayılan, farklı bağlam ve koşullarda farklı biçimlere bürünüp felaketli sonuçlar yaratan bir “eşitsiz ve bileşik kıyamet” devri.

Sermaye yıkmadan yaratamaz, “yaşayanları da ölüleri de öldürmeden” gelişemez, büyüyemez.

“Felaket kapitalizmi” sadece afetleri yeni bir kâr kapısı, bir fırsat olarak değerlendirmekle kalmaz, aynı zamanda bilfiil felaket üretir, felaketin ekonomik değeri üzerine bina olur.

Dolayısıyla felaket, “bir başka dünya” mücadelesinin merkezî bir alanı olmak zorunda.

Bu kıyamet çağında ismine yaraşır her komünizm artık “felaket komünizmi” olmak durumunda.

Günümüzün komünizmi ister istemez yaşanan yenilgilere ve daima eli kulağında olan felaketlere dair keskin bir duyguyla yüklü olacak.

Çağımızın devrimci pratiği, felaket ile normallik arasındaki yanıltıcı ayrıma dayanarak değil, kapitalist felaketin içinde, ona karşı ve onu aşmaya dönük olarak şekillenecek.

Künye: Foti Benlisoy – Kapitalist Kıyamet: Sermaye mi Dünya mı?, Habitus Kitap, siyaset, 344 sayfa, 2021

Kolektif – 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler (2021)

On dokuzuncu yüzyıla damgasını vurmuş ve yirminci yüzyılda gelişerek ve değişerek devam etmiş modern siyasal ideolojiler üzerine Türkçedeki en iyi kaynaklardan biri olan bu kitap, 11. Baskısıyla raflardaki yerini aldı.

Çalışma, derleyeni Birsen Hekimoğlu Örs imzalı, ideolojileri, ideolojilerin tarihsel arka planı ve ideoloji kavramının dönüşümünü serimleyen aydınlatıcı bir metinle açılıyor.

Kitabın devamında ise, liberalizm, muhafazakârlık, Marksizm, sosyal demokrasi, milliyetçilik, anarşizm, feminizm, faşizm ve korporatizm ideolojileri kapsamlı bir şekilde değerlendiriliyor.

Çalışma bunu yaparken, hem ideolojilerin dünyayı anlama ve bireysel/toplumsal yön tayin etme aracı olarak toplumları dönüştürme gücünü ortaya koyuyor, hem de ideolojilerin ortaya çıktıkları tarihsel arka planı aydınlatıyor.

Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: H. Birsen Hekimoğlu Örs, Fatmagül Berktay, E. Zeynep Suda, Ahmet Bekmen, Sevgi Uçan Çubukçu, İnci Özkan Kerestecioğlu, Foti Benlisoy, Serpil Çakır ve G. Gürkan Öztan.

Künye: Kolektif – 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler, derleyen: H. Birsen Hekimoğlu Örs, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, siyaset, 580 sayfa, 2021

Kolektif – Salgın (2020)

Covid-19 bütün dünyayı tedbirsiz yakaladı.

Artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak.

Bugün salgın nedeniyle yüz binlerce insan hayatını, işini kaybetti, bunun yanı sıra, salgının sosyo-politik bedelleri de inanılmaz boyutlara ulaştı.

Şimdi asıl görmemiz, asıl kabullenmemiz gereken gerçek, salgının bireysel bir sorundan ziyade küresel bağlamı olan büyük bir felaket olduğudur.

İşte bu derleme de, salgın olgusunu bilimden ekonomiye, siyasetten tarihe, ekolojiden toplumsal cinsiyete, sosyolojiden psikolojiye, halk sağlığından tıp tarihine, felsefeden edebiyata, medyadan kültüre ve sanata uzanan geniş bir perspektiften irdeliyor.

Kitaptaki makaleler okuru, düne, bugüne ve geleceğe yeni bir pencereden bakmaya davet ediyor.

Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: Bekir Ağırdır, Onur Akgül, Fatih Artvinli, Paul Auster, Evren Balta, Foti Benlisoy, Yenal Bilgici, Selva Demiralp, Önder Ergönül, Emre Gönen, Melek Göregenli, Ioanna Kuçuradi, Gülcan Özer, Görgün Taner, Ayşen Uysal, Nükhet Varlık, Melda Yaman ve Mine Yıldırım.

Künye: Kolektif – Salgın: Tükeniş Çağında Dünyayı Yeniden Düşünmek, derleyen: Didem Bayındır, Tellekt Kitap, bilim, 432 sayfa, 2020

Foti Benlisoy – Kahramanlar, Kurbanlar, Direnişçiler (2019)

Milli Mücadele veya Kurtuluş Savaşı sürecinde Yunanlılarla yaşanan savaş, Türkiye tarihinde çok önemli bir yere sahiptir.

Fakat bu konuda, özellikle Yunan askerlerinin içinde bulunduğu durum hakkında bildiklerimiz, resmi tarihin sunduklarının ötesine geçmiyor.

Foti Benlisoy’un şimdi ikinci baskısını yapan bu harika çalışmasının asıl katkısı da, bu süreçte yaşanmış Yunan askerlerinin savaş karşıtı direnişlerini gözler önüne sermesi.

1919-1922 zaman aralığında Yunan ordusundaki komünist propaganda, grev ve isyanların izini süren Benlisoy, bu dönemdeki “asker grevi” ve bu grevin sebep olduğu “terhis isyanı”nın savaşın sonunu nasıl tayin ettiğini ortaya koyuyor.

Yunan komünist askerlerin savaş karşıtı eylemlerinin Türk-Yunan harbinin sonucunu tayin etmedeki rolünü açıklığa kavuşturmasıyla büyük önem arz eden çalışma, cephede komünist askerlerin yürüttüğü savaş karşıtı propaganda ve faaliyetlerin, askerlerin cephedeki grev ve isyanını mümkün kılmakta ne derece etkili olduğunu gösteriyor.

Kitabın bir diğer önemli katkısı ise, bizim Milli Mücadele veya Kurtuluş Savaşı dediğimiz, Yunanlıların Küçük Asya Seferi dedikleri söz konusu süreçte, Yunan ordusunun içinde bulunduğu karmaşık durumun sağlam bir fotoğrafını çekmesi.

Künye: Foti Benlisoy – Kahramanlar, Kurbanlar, Direnişçiler: Milli Mücadele’de Yunan Ordusu’nda Komünist Propaganda, Grev ve İsyan (1919-1922), İstos Yayın, tarih, 192 sayfa, 2019

Y. Doğan Çetinkaya ve Foti Benlisoy – Gelecek 1917 (2018)

Her ne kadar kimileri tarafından epeyi gerilerde kaldı denilse de, 1917 Ekim Devrimi ufkumuzu genişletmeye devam ediyor.

Hele hele kapitalizmin kendi iç çelişkileri ve krizleriyle boğuştuğu, yoksulluğun yığınları esir aldığı, neoliberalizmin azgınlıkta sınır tanımadığı bugün, alternatif bir dünya kurmak yakıcı bir hal almış durumda.

İşte, Ekim Devrimi, bugünün karanlığında devrim ihtimalini hep diri tutmasıyla çok önemlidir ve bu düzen böyle sürdükçe de bu ihtimalin daha da yükseleceği kesindir.

Doğan Çetinkaya ve Foti Benlisoy’un elimizdeki önemli çalışması da, Sovyet deneyiminden başlayarak sosyalizmin dünya üzerindeki serüveninin geniş bir analizi eşliğinde 1917 Devrimi’nin bize bıraktığı mirası tartışıyor.

Ekim Devrimi’nin sınıftan kültüre ve devrime, bugün ve gelecekte bizi nasıl besleyeceği konusunda sıkı bir analiz arayanlar kitabı muhakkak okumalı.

Künye: Y. Doğan Çetinkaya ve Foti Benlisoy – Gelecek 1917: Tarih, Devrim, Kültür, Habitus Kitap, siyaset, 2018

Kolektif – Devrimci Bir Pusula: Gezi (2017)

Tarihin akışında büyük bir gedik yaratan Gezi isyanı, toplumsal ve siyasi tahayyülümüzde silinmez izler bıraktı.

İşte bu kitap da, Gezi’nin tam olarak ne olduğunu ve onun etkilerini irdeleyen makalelerden oluşuyor.

Kitabın ilk bölümü, Gezi Direnişi’ni bir milat, öncekilere hiç benzemeyen bir mucizevi an olmaktan ziyade toplumsal hareketlerin devamlılıklar ve kopuşlarla var olageldiğinin, Gezi’nin böylesi bir süreklilik dahilinde değerlendirilmesi gerektiğinin altını çiziyor.

Çalışmanın “Gezi, Kuşaklar ve Siyaset” başlıklı ikinci bölümü, 1980 sonrası kuşağın siyaset üretme potansiyeliyle bunun politik kuşakları birleştirmedeki gücü ve Gezi sürecinde kadın öznelerin güçlü bir şekilde ortaya çıkışının dinamiklerini irdeliyor.

Kitabın son bölümü ise, Gezi’nin toplumsal mücadelelere getirdiği stratejik boyutu ve bugün bize nasıl bir mücadele tarzı miras bıraktığına odaklanan makalelerden oluşuyor.

Kitaba katkıda bulunan isimler ise şöyle: Ali Akay, Melike Işık Durmaz, Murat Cemal Yalçıntan, Begüm Özden Fırat, Ezgi Bakçay, Demet Lüküslü, Cihan Erdal, Buket Türkmen, Ertuğrul Kürkçü, Foti Benlisoy, Nil Mutluer, Engin Sustam, Sanem Güvenç-Sandırlı, Derya Fırat ve Cihan Erdal.

Künye: Kolektif – Devrimci Bir Pusula: Gezi, derleyen: Derya Fırat ve Cihan Erdal, Ayrıntı Yayınları, siyaset, 320 sayfa

Foti Benlisoy – Gezi Direnişi: Türkiye’nin ‘Enteresan’ Başlangıcı (2013)

Foti Benlisoy eldeki çalışmasında, Gezi Direnişi sürecini sağlam bir siyasi perspektiften değerlendirmesiyle önemli.

Gezi hareketini yaratanların, bu hareketin önemli bileşenlerinden biri olsalar da, özünde sosyalistler olmadığını söyleyen Benlisoy’a göre, bu ölçekte bir toplumsal sarsıntıyı mümkün kılan asıl etken, elde mevcut olanı bir anda nitel ve nicel olarak çoğaltan yeni ve beklenmedik bir faktörün o tarihsel ana intikaliydi.

Benlisoy kitabında, siyaset kuramı ve güncel politik gelişmeleri yorumlayarak, her türlü rasyonelleştirme girişimine direnen bir şiirsel boyutu olduğunu söylediği Gezi sürecinin nitelikli bir fotoğrafını çekiyor.

Künye: Foti Benlisoy – Gezi Direnişi: Türkiye’nin ‘Enteresan’ Başlangıcı, Agora Kitaplığı, siyaset, 165 sayfa